Servet-i Fünûn ve cumhuriyet dönemi romancı ve yazarı Halid Ziya Uşaklıgil, 1866 yılında İstanbul’un Eyüpsultan semtinde dünyaya geldi.
Uşşâkizâdeler diye anılan ve bir kolu İzmir’e yerleşerek halı ticaretiyle uğraşan Uşaklı Helvacızâdeler ailesine mensuptur.
Babası halı tüccarı Halil Efendi, Uşak’tan İzmir’e göçmüş zengin bir ailedendi.
Halid Ziya, o sırada İstanbul’a yerleşmiş olan Halil Efendi ile Behiye Hanım’ın üçüncü çocuğuydu.
Mahalle mektebindeki ilk eğitiminin ardından Fatih Askeri Rüştiyesi’ne devam etti.
93 Harbi’nin başlamasıyla Halil Efendi’nin işleri bozulunca aile, İzmir’e yerleşti ve Halid Ziya öğrenimini İzmir Rüştiyesi’nde sürdürdü.
Daha sonra İzmir’de Ermeni Katolik rahiplerinin çocukları için kurulmuş yatılı bir okula devam ederek Fransızcasını geliştirdi; Fransız edebiyatını yakından tanıdı.
Fransızca çeviri denemeleri yaptıktan sonra henüz öğrenciyken ilk yazılarını yayımlamaya başladı.
Önce İzmir çevresinde kendini tanıttı.
Bâzı edebî yazılarını İstanbul’da Hazine-i Evrak isimli önemli bir dergide Mehmet Halid müstear ismiyle yayımladı.
İlk yazısı Hazîne-i Evrak’ta çıkan Deniz Danası başlıklı yazısıdır.
İlk edebî yazısı (mensur şiir) “Aşkımın Mezarı” ise Tercüman-ı Hakikat’te yayımlandı (23 Nisan 1883).
1884 yılında Envâr-ı Zekâ’ya tercümeler yaptı.
Tevfik Nevzat ve Bıçakçızâde Hakkı’yla birlikte “Nevruz” dergisini çıkarmaya başladı (13 Mart – 27 Ağustos 1884 arasında on sayı).
Burada Alfred de Musset, Victor Hugo gibi Fransız romantiklerinden nesir halinde şiir tercümeleri, Louis Figuier’den popüler fenle ilgili yazılar ve derginin ilavesi olarak George Ohnet’nin “Demirhane Müdürü” isimli romanını yayımladı.
İstanbul’a giderek hariciyeci olmak için başvurdu; başvurusu kabul edilmeyince İzmir’e döndü.
İstanbul’da bulunduğu süre içinde Fransız edebiyat tarihi ile ilgili olarak uzun süredir yazmak istediği kitabı kaleme aldı.
Garbdan Şarka Seyyale-i Edebiye: Fransa Edebiyatının Numune ve Tarihi isimli kitabı 1885 yılında 84 sayfa olarak basıldı.
Bu eser, onun basılan ilk kitabıdır ve Türkçede basılmış ilk Fransız edebiyatı tarihi olma özelliği taşımaktadır.
İzmir’e döndükten sonra İzmir Rüştiyesi’nde Fransızca öğretmenliği yaptı, öğretmenliğe devam ederken Osmanlı Bankası’nda çalışmaya başladı.
İzmir İdadisi’nin açılmasından sonra öğretmenliğe bu okulda devam etti; Fransızcanın yanı sıra Türk Edebiyatı dersleri verdi.
Bâzı edebî yazılarını Hazine-i Evrak dergisinde Mehmet Halid Ziyaeddin ismiyle yayımlamıştır.
