Ebû Gâlib Abdülhamîd b. Yahya b. Sa’d el-Kâtib veya Abdülhamîd el-Kâtib veya Abdülhamîd el-Ekber, Emevîlerin son hükümdarı II. Mervan’ın bürokratı, diplomat ve yazarıdır.
Fırat yakınlarındaki Enbâr’da doğdu. Şam’da yetişti. Emevi bürokrasisinde çalıştı. 750 yılında ölümüne kadar yanında bulunduğu II. Mervan’la birlikte Mısır’da öldürüldü. Farklı konularda yaklaşık bin adet risale yazdı.
Hayatı
Abdülhamîd el-Kâtib’in doğum tarihi ve yeri kesin olarak bilinmemektedir. Ancak, Fırat yakınlarındaki Enbâr’da doğduğu ve Şam’da yetiştiği bilinmektedir.
Emevi bürokrasisinde çalıştı ve II. Mervan’ın yakın danışmanlarından biri oldu. II. Mervan’ın halife olması üzerine (126/744) onunla beraber Şam’a giderek sarayın inşâ reisliğine kadar yükseldi ve ömrünün sonuna kadar Mervan’a sadakatle hizmet etti.
Eserleri
Abdülhamîd el-Kâtib, farklı konularda yaklaşık bin adet risale yazdı. Bu risaleler arasında edebiyat, tarih, siyaset, din, felsefe ve bilim gibi konular yer almaktadır.
En önemli eserleri şunlardır:
- Kitab el-Mukaddime fi’l-Edeb (Edebiyat Üzerine Giriş): Arap edebiyatına dair bir eserdir.
- Kitab el-Hind (Hindistan): Hindistan’ın tarihi ve kültürü hakkında bir eserdir.
- Kitab el-Fütüh (Fetihler): Emevilerin fetihleri hakkında bir eserdir.
- Kitab el-İtikad (İnanç): İslam inancı hakkında bir eserdir.
- Kitab el-Fizik (Fizik): Fizik üzerine bir eserdir.
Ölümü
Abdülhamîd el-Kâtib, 750 yılında Abbâsiler tarafından yıkılan Emevî Devleti’nin son hükümdarı II. Mervan’la birlikte Mısır’da öldürüldü.
Edebî değeri
Abdülhamîd el-Kâtib, Arap edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Eserleri, Arap edebiyatında çeşitli türlerin gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Diğer bilgiler
- Abdülhamîd el-Kâtib, çok iyi bir kâtip ve mütercimdi. Arapça, Farsça ve Yunanca biliyordu.
- II. Mervan’ın en yakın danışmanlarından biri olan Abdülhamîd el-Kâtib, Emevî Devleti’nin son dönemlerinde önemli bir rol oynamıştır.
- Abdülhamîd el-Kâtib’in eserleri, günümüzde de Arap edebiyatı araştırmacıları tarafından incelenmektedir.