Agade: Sümer kökenli Akad kralı Sargon tarafından kurulup, başkent yapılan, Sümer’in kuzeyindeki şehir.
Kısa sürede eski dünyanın en zengin ve ihtişamlı kenti olan Agade, daha sonra Sargonun torunu Naramsin zamanında lanetlenerek harabeye dönmüştür.Agade Şehrinin kuruluş öyküsü kısaca şöyledir :Sargon sarayda yaşarken Kiş kralı Zababa’nın hastalığından ve güçsüzlüğünden yaralanarak, önce Kiş krallığını ele geçirmiştir. Daha sonra Sümerlilerden öğrendiği askerlik tekniği ve bilgilerle, diğer şehir krallıklarını da yavaş yavaş ele geçirerek, sınırları Anadolu’ya kadar uzanan bir imparatorluk kurmuştur. Sargon tarafından bu imparatorluğun kuzeyi “Akad”, güneyi “Sümer” olarak adlandırılmış ve “Agade” adı verilen görkemli bir başkent kurulmuştur.
Akad İmparatorluğu’ nun muhteşem ve ünlü kralı Sargon’ un (m.ö. 2334-2279) torunu Naramsin’in (m.ö. 2254-2218) bu ününün en fazla hak eden tarafı Agade Laneti ile ilişkin bir olaydır. Sargon, Akkad İmparatorluğu’nun kurucusudur. Torunu Naramsin Anadolu’da kurulu 17 kent devletine karşı savaşmış ve bu mücadelesi ‘şartamhari’ metinlerinde Akadca anlatılmıştır. Akadca ‘şar’ ‘şarrum’ ‘kral’ anlamına gelir, ‘tamhari’ ise ‘mücadele’ anlamındadır. Şarhamtari ise ‘mücade eden kral’ anlamında Naramsin’in Anadolu kentleri ile mücadelesini anlatır. Naramsin dönemindeki olayların anlatıldığı bu metinlerin yazıldığı tabletlerden bir tanesi Hititlerin başkenti Hatuşaş’ da diğeri ise Mısır’da Tel Amarna ve diğer ise Babil’ de bulunur. (1)
Kendisini ilah ilan eden Naram Sin zamanın Zeus´u denilebilecek Tanrı Enlil´e adeta başkaldırırcasına onun Ekur´daki (Dağ Evi) kutsal tapınağına saygısızlık eder, Nippur yerle yeksan edilir. Tapınağı bugünkü Kâbe, Nippur´u da Mekke olarak düşünülmeli. Yağma, talan ve hakaretten nasibini alan kutsal topraklar kirletilir. Bahsi geçen lanetin bu büyük hakaretten sonra gerçekleşmesi, hem de bunun Gutiler aracılığıyla gerçekleşmesi, Enlil´in intikamını almak için önce başını kaldırıp yüksek dağlara söyle bir baktığını ve oralarda yaşayan dağların kartallarını ya da ejderhalarını, hiç kimsenin egemenliğini tanımayanları yani Gutileri gönderdiği yazılıp söylenir.
Bu destanda Gutiler tarafından yıkılan Agade kentine karşı Sumerli bir şairin duyduğu sevinci dile getirir. Akadlı Sargon ve torunu Naram-Sin’in yaptıkları seferleri anlatan yarı-mitolojik eserlerden de anlaşıldığı üzere, bu krallar önce Sumer kentlerine saldırmış, Sumerleri hâkimiyetleri altına almışlardır. Özellikle Nippur kenti Sumer hava tanrısı Enlil’in kült merkezi olmasından dolayı tüm Sumerler için kutsal bir mekândı.Burada bulunan Enlil’e adanmış olan Ekur tapınağının Akadlı askerler tarafından yağmalanması, yıkılması Sumerlerin hafızlarından silinmemişti.Gutilerin Zagros dağlarından gelerek Akad krallığına son vermelerini ve Agade kentini ele geçirmelerini başta Sumerlerin baş tanrısı Enlil olmak üzere diğer tanrıların da bir laneti olarak göstermişlerdir. (3)
Balçık (tuğlalar) dipsiz derinliklerine geri dönsün,
Ağaçların ormanlarına geri dönsün,
Ağaçların Ninildu’ nun lanetlediklerine geri dönsün,
Boğazlanan öküzlerinin yerine kadınlarını boğazlayasın,
Kesilen koyunlarının yerine çocuklarını kesesin,
…….
‘Agade’ de yatacağım’ diyen uyumak için iyi bir yer bulamayacak
Cesur Enlil, senin şehrini yıkan şehir, senin şehrin gibi olsun’
‘Çukurları kafatasları ile dolsun’
‘Agade’nin güçlü adamları güçten düşsün’
‘Enlil’in olduğu Ekur’a saldırmaya cüret etmiş olan Agade,
kutsal ve aynı şekilde yüksek olan duvarlarında, feryatlar yankılansın’
Sümerlerin azılı düşmanı Gutiler, bir tufan misali çekirge sürüsü gibi, Agade’ye saldırır…
Bu saldırı, sonuç olarak Agade’nin yakılıp yıkılmasına neden olur….
Şehir yakılıyor, Gutilerin öfkesi Akadlıların üzerine çöküyor…
Sonunda bir kıtlık Agade kenti üzerine düşer…
İşte Sümer panteonuna göre kibirli kral Naramsin’in Nippur kentini yağmalaması hatası ile daha sonra yerine geçen oğlu Şar-Kali-Şarri ve ardılları Gutilerin saldırılarına karşı koyamaz ve Akadlar, m.ö. 2154 yılında tamamen ortadan kaldırılır.
KAYNAKLAR:
1-https://www.arkeotekno.com/pg_344_agadenin-akad-laneti, S. Vedat Karaarslan.
2-https://tiyazar.com/2019/12/16/sumer-agitlari-agadenin-lanetlenmesi/
3-Süleyman Deveci: Agade´nin Lanetlenmesi ve Bizim Gutiler
4-https://www.mardinya.com/
BERNAMEGEH
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
