Asıl ismi Hüseyin Avni Başok olan Aşık Derunî, “Hacı Kardaş” lakabıyla da bilinmektedir.
Aslen Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesinden olan Derunî’nin kendisinin mi, yoksa atalarının mı Pınarbaşı’dan gelerek Akdağmadeni’ne yerleştiği bilinmemektedir.
Uzun süre Akdağmadeni’nde oturduğu bilinmektedir.
Tahminlere göre XIX. yüzyılın son çeyreğinde doğduğunu söyleyebileceğimiz Derûnî 1946 senesinde hacca gitmiş ve aynı sene Akdağmadeni’nde hayatını kaybetmiştir. (Yüksel 1981: 10-12).
Şiirlerinden anladığımız kadarıyla kendisinin iyi bir tahsil gördüğü, Yozgat’ta tanınmış bir hattat olduğu ve meydana getirdiği levhaların hala birçok cami ve mescitte bulunduğu bilinmektedir.
Derûnî, şiirlerinde dinî ve tasavvufî konuları işleyerek nasihat vermek amacını güderek şiirlerini yazmıştır.
Ancak Derunî’nin yazdığı dörtlük sayıları da alışılmışın bir hayli üzerindedir.
Asıl ismi ve ailesi hakkında kaynaklarda bilgi yer almamaktadır.
Bir terzinin yanında çıraklık yapan Derûnî ilmin değerini anlayarak sonradan tahsile başladı.
Medreseye devam ederken Mısır kadılığından emekli olan Leys-zâde ile irtibata geçince esrar ve afyona müptela oldu.
Bu kötü alışkanlıkları onu erkenden yıprattı.
Ölümünü kimi kaynaklar bu keyif verici maddelere bağlamaktadırlar.
Bütün yaşamı yoksulluk ve düşkünlük içinde geçti.
Âşık Çelebi, şairin I. Selim’in Acem ve Arap seferlerini ve Şah İsmail ile Gavrî’nin savaşını remel bahrinde nazmettiği bir eser kaleme aldığını bildirmektedir.
Pervâne Bey Mecmuası’nda 24, Edirneli Nazmî’nin Mecma’u’n-Nezâ’ir’inde 44 tane şiiri bulunmaktadır.
Âşık Çelebi, Derûnî’nin bol gazel ve kasidesinin olduğunu, fakat bunların birçoğunun ölümünden sonra başkaları tarafından çalınarak sahiplenildiğini kaydetmektedir.
Sehî Bey, Derûnî’nin şiirlerini “âşıkâne ve bî-bedel” olarak değerlendirmektedir.
Şair hakkında en geniş yorumu yapan Latîfî, yaradılış olarak çok velut ve çabuk kavrayışlı biri olmadığını, çok düşünerek ve gayret ederek şiirler yazdığını, fakat bu yazdıklarının da akıcı, sanatkârâne ve nefis şiirler olduğunu belirtmektedir.
Derûnî’nin orijinal ve farklı söyleyişler yakalama kapasitesine sahip bir şair oluşunu Latîfî’nin her şair için kullanmadığı “mûcid-makâl idi” diyerek değerlendirmesi oldukça önemlidir.
Âşık Çelebi, şiirlerini “sağlam, olgun ve çeşnili” bulmaktadır. Diğer tezkirecilerin de Derûnî’nin şiirleriyle alakalı görüşleri müspettir.
Bernamegeh Türkçe
