Çirmişler, esas itibariyle Rusya’da yaşayan Fin-Ugor halklarından biridir.
Sayıları 2002 verilerine göre 604.000 kişi civarındadır.
Çirmişler, birçok yerde Mari Halkı ya da Mariler olarak tanınmaktadırlar.
Nüfusları Mari El Cumhuriyetinde 324.400, Başkurdistan’da 105.829, Tataristan’da 19.500 kişi olarak hesaplanmıştır.
Çirmişler’in, Ural dil ailesinin bir üyesi olan Mari olarak da adlandırılan kendi dili vardır.
Çirmiş halkı dört kavimden oluşmaktadır: Dağ Çirmişleri; İdil özenin ön kenarında, Toğay Çirmişleri; İdilnin sol yalısında, Şarq Çirmişleri Başkurdistan, Tataristan ve Uralda, Şimal-Ğarp Çirmişleri; Nijni Novgorod vilâyetinde yaşamaktadırlar.
Bu kavimlerin her birisinin kendine has şivesi vardır.
Çirmiş dili dört lehçeye ayrılır.
Başkurdistan ve Tataristan’da yaşayan Çirmişler’in büyük bir kesimi Tatar dilinde de konuşmaktadırlar.
Çirmişlerin Yaşadıkları Mari El Cumhuriyeti
Mari El Cumhuriyeti, Rusya’ya bağlı özerk bir cumhuriyettir.
Doğu Avrupa Ovası üzerinde, İdil Nehri etrafında Rusya Federasyon’u içinde yer alır.
Bataklık şeklinde olan Mari Çöküntüsü ülkenin batısında bulunur.
Mari Cumhuriyeti’nin topraklarının %57’si ormanlarla kaplıdır.
Yüzölçümü, 23.200 km²’dir.
Mari El, doğal kaynaklardan mahrum bir ülkedir.
Ülkede bataklık kömürü, maden suları ve kireçtaşı kaynakları yer almaktadır.
Mari Cumhuriyeti, ılıman iklim kuşağı üzerinde yer almaktadır.
Yazları sıcak, kışları ise soğuk ve karlıdır.
Ortalama ocak ayı sıcaklığı: -13 °C’dir.
Ortalama temmuz ayı sıcaklığı: +19 °C’dir.
1917 Sovyet Devrimi’nden sonra Mari El Cumhuriyeti, eski topraklarının büyük bir bölümünü yitirmiştir.
Bugün Çirmiş halkının %48,3’ü Mari El dışında, %4,1’i de Rusya dışında yaşamaktadır.
Mari Cumhuriyetin’in %47,5’i etnik Ruslardan ve %42,9’u Marilerden meydana gelmektedir.
Ülkenin %6’sı Tatar ve geri kalan %3,6’sı 50 değişik etnik gruptan oluşmaktadır.
Yoşkar-Ola, Voljsk kentlerinde, Yoşkar-Ola’nın civarında cumhuriyetin batısında Ruslar çoğunluktur.
Köy yerlerinde yani kırsal kesimde Mariler çoğunluğu oluşturur.
Dağlı Mari rayonu esas etnik yapısını dağlı Mariler oluşturur.
Zvenigovo rayonunda Çuvaş köyü bulunmaktadır.
Mari Tatarları, Yoşkar-Olada, Voljskta, Zvenigovo, Mari Türek ilçesi, Medvedevo, Morki rayonlarında ikamet etmektedirler.
Baranga rayonunda Tatar Türkleri % 47,6 oranını temsil ederler.
Mari El Cumhuriyeti’nde yer alan 36 yerleşim yerinde Tatar Türkleri çoğunluğu oluşturur.
19 tane Tatarca eğitim veren okul bulunmaktadır.
Mari – Çirmiş Dili
Mari Halkının, Ural dil ailesinin bir üyesi olan Mari olarak adlandırılan kendi dili vardır.
Kiril alfabesinin değiştirilmiş bir versiyonu ile yazılmıştır.
Bugün dilbilimciler, tümü karşılıklı olarak anlaşılmayan dört farklı lehçeyi ayırt eder: Tepe Mari, esas olarak sağ Volga kıyısı boyunca yoğunlaşmıştır; Yoshkar-Ola şehrini içeren Kokshaga ve Volga nehirlerinin ova bölgelerinde konuşulan Meadow Mari ya da Ova Maricesi; Doğu Mari, Vyatka Nehri’nin doğusunda konuşulan; ve Kuzeybatı Mari, Kirov Oblastının Güney-Batısında ve Kuzey-Doğusunda, Nijniy Novgorod Oblastında.
2002 nüfus sayımında 451.033 kişi Mari dilini konuştuğunu belirtmiştir.
Çirmiş Halkının İnancı
Çirmişler olarak bilinen Mari Halkının kökleri geçmişe uzanan doğaya sevgi besleyen bir inanç ve gelenek yapıları vardır.
Mariler, geleneksel olarak, bireyi doğayla yakından ilişkilendiren şamanist bir inanç uygulamışlardır.
Bu inanışlara göre doğa, insanlar üzerinde bir etkiye sahiptir.
Doğa, insanların tamamen iç içe olduğu kutsal, güçlü ve yaşayan bir varlık olarak görülür.
Doğa, insanlara zarar vermekten veya ona karşı çıkmaktan kaçındıkları sürece her zaman yardım eden mutlak bir iyilik kaynağı olarak da hizmet eder.
Mari yerli dininde ayrıca, en önemlisi Büyük Beyaz Tanrı (Ош Кугу Юмо, Osh Kugu Yumo ) olarak bilinen, göklerde ikamet eden bir tanrılar panteonuna sahiptir.
Diğer daha küçük tanrılar arasında ateş tanrısı (Тул Юмо, Tul Yumo ) ve rüzgar tanrısı (Мардеж Юмо, Mardezh Yumo) bulunur.
Kaynaklar:
1-Taagepera, Rein (1999). The Finno-Ugric republics and the Russian state. New York.
2-The Sorcerer as Apprentice: Stalin as Commissar of nationalities, 1917–1924, by Stephen Blank, Greenwood Press,
London 1994.
3-Lobjakas, Ahto (2005-03-07). “European Commission ‘Concerned’ Over Treatment Of Finno-Ugric Minorities”.
4-Coalson, Robert; Lyubimov, Dmitry; Alpaut, Ramazan (2018-06-20). “A Common Language: Russia’s ‘Ethnic’ Republics See Language Bill As Existential Threat.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
