Urmiye radyosunun sanatçılarından olan İbrahim Newrozi de kendisini sanatıyla Kürt toplumuna sevdiren simalardan biridir. Dengbejlerin bir kısmı mahlas kullanmayı kendince yararlı bulup farklı adlarla toplumda tanınmışlardır. İbrahim Newrozi de Doğu Kürdistan’da Xalê Birê olarak tanınır ün salar.
Xalê Birê’nin ne zaman dünyaya geldiği hakkında elimizde herhangi bir bilgi mevcut değil. Şıkaki aşiretine mensub olan Birê, Urmiye’nin Coni köyünde dünyaya gelir. Şıkak aşireti Urmiye Gölünden Şemdinli, Müküs ve Behdinana kadar çok geniş bir bölgede varlıklarını sürdüren büyük aşiretlerden biridir.
Xalê Birê’nin müzik tarzı Serhad bölgesinin müzik tarzıyla birebir aynıdır. İran’a farklı sebeplerden dolayı göç eden Kurmanci konuşan Kürtlerin bir kısmı Serhad bölgesinden oraya gitmişlerdir. Maku, Urmiye ve Mahabad’ın bir bölümünde konuşulan Kurmancinin Serhad bölgesinde konuşulanla aynı olduğu görülür. Bu gerçek Xalê Birê’yi ya da İran Xanım’ı bir kez dinleyen her Kürdün anlayabileceği kadar açık ve yalındır.
Xalê Birê sadece dengbej ve sanatçı değildir aynı zamanda o bir devrimcidir de. O haksızlığa, zulme karşı olan yüreği özgürlükle dolup taşan bir halk sanatçısı ve savaşçısıdır. Yıllarca Kürtlerin kendi kaderini tayin hakkı için savaşır, mücadele eder. Bu amaçla İran Kürdistan Demokrat Partisine katılır. 1978 ve 1993 yılları arasında gerilla mücadelesi yürütür. Partisinin her kademesinde fedakarca çalışır, emek verir. Şah’ın Beyaz Devrimine ve Şah’dan sonra iktidara gelen Humeyni’nin önderliğindeki İran İslam Devrimine şahitlik eder. Humeyni döneminde yoğun baskı ve zorluklarla karşılaşır. 1986 yılında öldürüleceğini anlayan Xalê Birê kaçak yollardan İstanbul’a gitmek zorunda kalır. Ülkesinden ayrılan bu serçe yürekli dengbej devrimcinin vatanına, insanlarına olan özlemi, hüznü ürettiği bestelerinde ruh bulur, kendisini klamlarına yansıtır.
İran istihbaratının ajanları tarafından yeri bulunan Xalê Birê sokak ortasında uğradığı silahli saldırı yüzünden aylarca İstanbul’da adı gizli bir hastanede tedavi edilir. Saldırıdan ağır yaralı olarak kurtulan Xalê Birê ta ki İran devletinin yurt dışındaki siyasiler için 1993 yılında ilan ettiği genel affa kadar çok zor koşullarda yaşamını sürdürmek zorunda kalır. 1993 Genel Affıyla birlikte o da tekrar doğup büyüdüğü kendini bulduğu topraklarına geri döner.
Bir süre işsiz gezen ve denbejlikle ekonomik olarak yaşamını sürdüremeyeceğini anlayan Xalê Birê, kilim ve halı ticareti yapmaya başlar. İstanbulda tanıdığı Kürt ve Türk kişiler aracılığıyla yörenin bilinen değerli el dokuması halılarını İstanbul’a göndererek yaşamını kazanmaya çalışır.
Urmiye radyosunda üç yüze yakın şarkısı arşivlenen altı yüze yakın şarkı besteleyen sanatçı en çok Delal, Bedewê, Lê Lê Zeriyê, Eşqa Dilan, Keçika Canê ve Hevalo klamlarıyla bilinir.
2001 yılında doğup büyüdüğü Urmiye’nin Coni köyünde yaşamını yitiren Brahîmê Newrozî (Xalê Birê) dost, arkadaş ve sevenlerinin katılımıyla son yolculuğuna uğurlanır.
Doğu Kürdistan’ın yetiştirdiği büyük değerlerden biri olan bu serçe yürekli sanatçı Kürtlerin tarihi hafızasında ürettikleriyle her zaman var olmaya devam edecektir.
Kaynak:
-Occo Mahabad, Urmiye Radyosunun Kürt Yıldızları.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
