El-Ahdamlılar Yemen’de bulunan bir etnik gruptur. Çoğunlukla San’a, Aden, Ta’izz, Lahij, Abyan, Al Hudaydah ve Mukalla’da yaşarlar.
Resmi tahminlere göre, sayıları 500.000 ile 3.500.000 arasındadır.
Yemen’in Ayrımcılıkla Mücadele Sava’sı Örgütü” adlı bir örgütün tahminlerine göre, 2013’te Akhdam’da yaşayanların sayısı 3,5 milyonu aşmıştır.
Al-Akhdam’ın kesin kökenleri belirsizdir.
Popüler bir inanış, bunların İslam öncesi dönemde Aksumite ordusuna Yemen’in işgali sırasında eşlik eden Nilotik Sudanlıların torunları olduklarına inanıyor .
Habeş birlikleri Müslüman çağın başlangıcında nihayet sınır dışı edildikten sonra, Sudanlı göçmenlerin bir kısmının geride kaldığı ve Akhdam halkını doğurduğu söyleniyor.
Ancak bu inanç, Sana’a Üniversitesi’nde sosyoloji profesörü olan Hamud al-Awdi tarafından reddedildi ve bir efsane olarak tanımlandı.
Vombruck gibi antropologlar, Zeydi İmamlığı da dahil olmak üzere çeşitli rejimler altında gelişen Yemen tarihinin ve sosyal hiyerarşisinin kalıtsal bir kast benzeri toplum yarattığını varsayıyorlar.
Bugün, El-Akhdam halkı hala Yemen sosyal katmanlarının en altında yer almaktadır ve sınıfsal, sosyal ayrımcılığa maruz kalmaktadır.
Yirminci yüzyılın ortalarında el-Gades (özel bir Yahudi köyü) civarında yaşayan Ahdam halkına Yahudiler tarafından “Kano” adı verildi.
Bir Şafii, bir Yahudi ile aynı tabaktan yerken, Ahdamlardan birinin dokunduğu bir kabı kırardı.
Sosyal durumlar:
Al-Akhdam topluluğu, aşırı ayrımcılık, zulüm ve ana akım Yemen toplumundan sosyal dışlanmaya maruz kalıyor. [13] Ahdam halkına yönelik küçümseme, geleneksel bir Yemen atasözüyle ifade edilir:
“Tabağınızı köpek dokunursa temizleyin, Khadem dokunursa kırın.”
Modern zamanlarda sosyal koşulları biraz iyileşmiş olsa da, Al-Akhdam hala ana akım Yemen toplumu tarafından klişeleşmiş durumda; aşağılık, kirli ve ahlaksız olarak adlandırıldılar.
Al-Akhdam dokunulmaz kabul edildiğinden, geleneksel Yemen toplumu ile Akhdam topluluğu arasındaki evlilikler tabudur ve fiilen yasaklanmıştır.
Topluluk içinde evlenen erkekler, aileleri tarafından sürgün edilme riskiyle karşı karşıyadır.
Bugün Yemen’de, karışık Akhdam ve Yemenli ebeveynlerden doğan çocuklara muwāldedīn deniyor ve toplumlarında hala sıklıkla ayrımcılığa uğruyorlar.
Nitekim Yemen toplumunda kadının toplum nezdinde dindar sayılabilmesi için saygı duyması gereken birtakım adetleri vardır.
Bu uygulamalar, diğerlerinin yanı sıra, başörtüsü takmak veya sosyalleşme ve ilişkileri sürdürme biçimi gibi saygı gösterilmesi gereken belirli bir davranış biçimidir.
Seçkin kadınlar iktidarla bağlantılıdır ve Ahdamlara karşı uygulanan tahakküm ilişkilerinin yeniden üretilmesine katkıda bulunur.
Seçkinlerin gözünde Akhdam kadınları, kabul edilebilir ahlaki davranışlara sahip olmadıkları için saygın değiller.
Çarşaf giymezler , bunun yerine renkli, geniş kollu entariler giyerler ve çarşıya giderler.
Tüm bu davranışlar, hakim sınıfa göre, saygıdeğer ve dindar seçkinler ile tesettürsüz ve ahlaken aşağı görülen Ahdamların kadınlarına karşı çıkarak bu sınıfın hakimiyetini pekiştirmektedir.
Ekonomik durum:
Aşırı toplumsal ayrımcılık karşısında, Al-Akhdam halkı, bugüne kadar hala bilinen meslekler olan süpürme, ayakkabıcılık ve hela temizliği gibi basit ve zor işlerde çalışmaya zorlanıyor.
Çoğunluğu kadın olan işsizler genellikle dilenmeye başvururlar.
İstihdam edilen Ahdamlılar bile ayrımcılıktan kurtulamıyor.
Tüm Yemenli memurlara altı ay sonra sözleşme verilmesi gerektiği gerçeğine rağmen, Akhdam sokak süpürücülerine on yıllarca çalıştıktan sonra bile nadiren sözleşme veriliyor.
Hiçbir yardım almıyorlar ve neredeyse hiç izin almıyorlar.
Akhdam, genellikle Yemen toplumunun geri kalanından izole edilmiş gecekondu mahallelerinde yaşıyor.
Ahdamlıların elektrik, su, kanalizasyon gibi en temel ihtiyaçlarını bile barınacak durumda bulmaları pek mümkün değil.
Buna göre, Akhdam genellikle gelişigüzel bir şekilde ahşap ve kumaştan yapılmış küçük kulübelerde yaşar.
Sağlık koşulları:
Ahdam halkı, yoksulluk ve sağlıksız yaşam koşulları nedeniyle önlenebilir hastalıklara karşı savunmasız durumda.
Önlenebilir hastalıklardan ölüm oranları, Yemen’de ülke geneli ortalamasından daha kötü.
Birçok Al-Akhdam çocuğu nefes darlığı, sıtma ve çocuk felci gibi hastalıklardan muzdariptir ve ölüm oranı yüksektir.
Bildirilen bebek ölüm oranı da “korkunç” olarak tanımlanıyor.
Bir Akhdam gecekondu mahallesinde bir yıl içinde bildirilen ölümlerin yaklaşık yarısı, dörtte biri yaşamın ilk ayında olan 5 yaşın altındaki çocuklardı.
Al-Serouri ve diğerleri tarafından yapılan çalışmalar. ayrıca Al-Akhdam topluluğu arasında HIV risklerinin daha zayıf bir şekilde anlaşıldığını bildirmektedir.
Buna göre, grup üyeleri ayrıca daha yüksek bildirilen HIV enfeksiyonlarına yakalanma oranlarına ve risklerine sahiptir.
Aktivizm ve uluslararası görünürlük
CARE International gibi diğer ülkelerden birçok STK ve yardım kuruluşunun Akhdamlar’ın yaşam koşullarını iyileştirmek için çalıştığı bildiriliyor.
Bu tür girişimler arasında bir tavuk çiftliği inşa edilmesi, sanitasyon projeleri, elektrik temini ve cehaleti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler yer alıyor.
Bununla birlikte, bu çabaların kapsamı, en önemlisi Huda Sief tarafından tartışılmaktadır.
Hükümet yolsuzluğu aynı zamanda Akhdam’a yönelik parasal yardımın genellikle kötüye kullanılması veya çalınması anlamına da geliyor.
Hükümet yetkilileri, geleneksel Yemen toplumu arasında Akhdam’a yönelik tarihi bir küçümsemeyi kabul ederken, resmi bir ayrımcılık olmadığı konusunda ısrar ediyorlar.
Yemen hükümeti zaman zaman Akhdam için sığınaklar inşa etti ancak bu tür devlet konutları alan Akhdam’ın %30’unun onu sattığı ve bunun yerine orijinal mahallelerine dönmeyi tercih ettiği bildirildi.
Resmi ayrımcılığın sözde yokluğuna rağmen, birçok Akhdam, yetkililerin devlet hizmetlerini arama girişimlerini okullarda ve hastanelerde sık sık engellediğini iddia ediyor.
Hak ve tanınma arayışı Ahdamlar için günlük bir görevdir. Bu günlük hayatta kalma mücadelesi, diğer sosyal sınıfların Akhdam topluluğu hakkında sahip olduğu klişeleri daha da güçlendiriyor.
Bunu değiştirmek için, devletten refah ve diğer yardımları isteyen birçok dilekçe ve mektup yazılıyor.
Şiddetsiz ve isyansız bu müzakere tarzı, Ahdam cemaatinin devleti düşman olarak değil, en zayıf vatandaşları savunması gereken taraf olarak görmesinden kaynaklanmaktadır. Bu istekler ve dilekçeler nadiren başarılı oluyor.
Onları temsil edecek ve muhtemelen durumlarını hafifletecek bir siyasi partinin kurulmasıyla önemli bir adım atıldı.
2011’deki Yemen isyanı, başkent Sanaa ve Taiz’in ana meydanlarını dolduran gösterilere ve oturma eylemlerine düzenli olarak katılarak birçok Ahdamlıyı da ayaklanmaya katılmaya teşvik etmişti.
Eşitlikçi vatandaşlık ve Yemen toplumundaki kimlik çeşitliliğinin tanınması çağrısında bulunan bir halk ayaklanması yaşanıyordu.
Eşitlikçi vatandaşlık derken, Yemen halkı sokaktaki her Yemenlinin eşit olduğunu kastediyor.
Bu ayaklanma, Mart 2012’den Şubat 2014’e kadar devam eden ve yeni, daha uyumlu bir Yemen’e yol açması beklenen bir geçiş dönemine yol açtı.
Birçoğu, isyanın kendilerini sosyal merdivenin en altına yerleştiren ırkçılık döngüsünü sona erdirmeye yardımcı olacağını ummuştu.
Irk üzerine klişeler ve küresel söylem:
Ahdamlar bir dizi klişeyle ilişkilendirilir. İslam dininden habersiz, hırsızlığa ve içkiye müsamahakâr olmaları veya mal mülk sahibi olmayan göçebe olmaları sebebiyle, karılarının erkeklerle münakaşasına müsamaha göstermeleri sebebiyle ahlâksız kabul edilirler.
Çağdaş Yemen’de ırk ve ırkçılık mefhumunun ortaya çıkışı, 1930’larda ve ardından 1952 devriminin ardından Mısır’da Avrupa ırksal konfigürasyonunun ortaya çıkışıyla bağlantılıdır.
Ortadoğu’da yayılacak olan “unsuriyye” tabiridir. “Unsuriyye” veya ırkçılık kavramı, 1950’lerde Yemen’de kamusal söylemde Haşimi ayrıcalığının bir eleştirisi olarak ortaya çıktı.
Ahdam aktivistleri ve politikacıları, halklarının marjinalleştirilmesini kınayan etkinlikler gerçekleştirdiler.
Al-Akhdam’ın çoğu, Yemen’in ana şehir merkezlerinin eteklerinde ayrılmış kenar mahallelerde yaşıyor. [8] Birçoğu başkent Sana’da ikamet ediyor . Diğerleri Aden , Ta’izz , Lahij , Abyan , Al Hudaydah ve Mukalla’da yerleşiktir.
Kaynaklar:
1-“Yemen’s Al-Akhdam face brutal oppression”
2-Non, Amy L.; Al-Meeri, Ali; Raaum, Ryan L.; Sanchez, Luisa F.; Mulligan, Connie J. (January 2011). “Mitochondrial DNA reveals distinct evolutionary histories for Jewish populations in Yemen and Ethiopia”. American Journal of Physical Anthropology. 144 (1): 1–10. doi:10.1002/ajpa.21360. ISSN 1096-8644. PMID 20623605.
3- Richards, Martin; Rengo, Chiara; Cruciani, Fulvio; Gratrix, Fiona; Wilson, James F.; Scozzari, Rosaria; Macaulay, Vincent; Torroni, Antonio (April 2003). “Extensive female-mediated gene flow from sub-Saharan Africa into near eastern Arab populations”. American Journal of Human Genetics. 72 (4): 1058–1064. doi:10.1086/374384. ISSN 0002-9297. PMC 1180338. PMID 12629598.
4-“Red Crescents: Race, Genetics, and Sickle Cell Disease in Turkey and Aden | SOAS University of London”. www.soas.ac.uk. Retrieved 2018-12-30.
5-De Silva Jayasuriya, Shihan (2008-11-01). “Indian Oceanic Crossings: Music of the Afro-Asian Diaspora”. African Diaspora. 1 (1–2): 135–154. doi:10.1163/187254608×346079. ISSN 1872-5457.
5-Washbrook, David (2012), “The World of the Indian Ocean”, Routledge Handbook of the South Asian Diaspora, Routledge, doi:10.4324/9780203796528.ch1, ISBN 9780203796528
6-Meneley, Anne. “Living Hierarchy in Yemen.” Anthropologica 42, no. 1 (2020): 61-73.
7- Al-Serouri A. W.; Anaam M.; Al-Iryani B.; Al Deram A.; Ramaroson, S. (2010).
