Yüksekova’nın toplam nüfusu 2012 yılı sayımına göre 115,966 kişidir.
Bu nüfusun 68,230’u ilçe merkezinde, 47,736’sı ise köy ve beldelerde yaşamaktadır.
Nüfus artışı diğer yerleşim yerlerine göre yüksektir. Yüksekova İlçesinin yüzölçümü 2,291 km2’dir.
Coğrafi yapı olarak iki kısma ayrılır. Ova kısmı 200.000 dekardır.
İklimi karasal iklim özelliğine sahiptir.
Yüksekova’ya bağlı 49 köy köylere bağlı 106 mezra bulunmaktadır.
İlçenin ezici çoğunluğunu Kürtler oluşturmaktadır.
Yüksekova’da yaşayan Müslüman Kürtler şafi mezhebine bağlıdır.
19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başında ilçenin yaklaşık 30 köyü vardı. Birinci Dünya Savaşı’ndan önce, nüfusu 15.000 idi.
İlçe sakinleri o yıllarda çoğunlukla buğday ve arpa tarımı yaptılar. İlçede 1880’lerde yaklaşık 1497 aile vardı.
Birinci Dünya Savaşı’na kadar ilçe, Doğu Kilisesi piskoposluğunun önemli merkezlerinden biriydi.
İlçe, Hakkari aşiret bölgeleri ile Urmiye ovaları arasında seyahat eden Süryanilerin ana seyahat durağıydı.
Tarihçi Hirmis Aboona’ya göre 1810’larda Yukarı Zab Nehri bölgesindeki köylerin tamamı Asur kırımına kadar Asurlu idi.
Kürtçe Gever ismi, şehrin ve bölgenin coğrafi özelliklerine tam olarak uyan yüksek çayır anlamına gelir. Gever, geniş ve yüksek bir ovada yer almaktadır.
Gawar veya “Gaur, Gwer, Gabr, Gawr”, Avestan’da “ateşe tapan” anlamına gelen Zerdüştlüğün dini bir terimidir.
XX yüzyılın başında, çoğu Ermeni olan 2500 nüfusa sahipti. Zor ekonomik koşullar nedeniyle, sakinlerin çoğu 19. yüzyılın sonunda Urmiye, Salmast ve Hoy gibi İran’ın Ermeni nüfuslu bölgelerine göç etti. Köylülerin geri kalanı 1915 kırımı sırasında katledildi.
Oldukça eski bir kent olan Yüksekova’da yerleşimin MÖ 7000’lere değin uzandığı kesin olarak bilinmektedir.
MÖ 1000’de ise yörede Urartular yaşamıştır.
I. Süleyman devrinde Osmanlı hakimiyetine giren kentin eski adı Gevar’dir.
Yüksekova ilçesi doğuda İran devleti ve Şemdinli ilçesi, güneyde Irak devleti, batıda Çukurca ilçesi ve Hakkari ili, kuzeyde Van ilinin Başkale ilçesi ve İran devleti ile çevrili ülkemizin bir serhat ilçesidir.
Yüzölçümü 2291 kilometrekare olup Hakkari iline uzaklığı 80 km ‘dir.
19. yüzyılda Van Vilayeti’ne bağlı Hakkâri Livası’nın kazası olan Yüksekova, 1936’da ilçe durumuna getirilmiştir.
İlçe merkezin eski adı o yıllardaki ismi ise Dize’dir.
Yüksekova, Doğu Anadolu Bölgesi’nin Hakkâri bölümünde bulunur. Kuzeyinde Van’ın Başkale ilçesi, doğusunda İran, güneyinde Irak ve batısında Hakkâri ana (merkez) ilçesi bulunur.
Yüksekova, dağlar arasında bir çöküntü alanında kurulmuştur.
2020 son nüfus sayımında ilçenin güncel nüfusu 119.562’dir.Türkiye’deki diğer ilçe merkezleri ile karşılaştırıldığında nispeten büyük bir şehir sayılabilir.
1990’lı yıllara kadar kendi hâlinde küçük bir şehirken, bölgede o yıllarda yaşanan şiddet olayları ve köy boşaltma olayları nüfusun hızlı ve düzensiz artışına neden olmuştur.
Düzensiz yapılaşma, yetersiz altyapı, sağlık ve eğitim hizmetlerinin yetersizliği hâlâ çözülememiştir.
İlçe eğitim alanında Türkiye standartlarının altındadır. İlçede 3 okul öncesi eğitim kurumu, 17 merkez ilköğretim kurumu, 100 civarında belde-köy ilköğretim kurumu, 9 orta öğretim (lise) kurumu ile 14 özel eğitim kurumu faaliyet göstermektedir.
İlçenin birinci basamak sağlık hizmetleri Ekim 2010’a değin 5 adet sağlık ocağı aracılığıyla yürütülmekteydi.
Devletin sağlık hizmetlerinde uygulamaya koyduğu yeni sistemle bu merkezler aile sağlığı merkezlerine dönüştürülmüş ve 36 yeni aile hekimliği birimi kurulmuştur.
Kaynaklar:
1-Peter Alfred, Andrews; Benninghaus, Rüdiger, eds. (1989). Ethnic Groups in the Republic of Turkey.
2-Tahir Sezen, Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Yayın Nu 21.
3-http://www.hakkari.gov.tr.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!