Herodot (Grekçe: Ἡρόδοτος, Herodotos), Antik Yunan tarihçi ve yazar olarak bilinmektedir.
Tarihin babası” olarak lanse edilen Herodot’un bu lakabı, Romalı hatip Marcus Tullius Cicero’nun De Legibus isimli eserinde onu “tarih yazarlarının babası” (Latince pater historiae) olarak nitelemesinden gelmektedir.
Herodot Halikarnassos’da Batı Anadolu’da bulunan İyonya Yunan kolonisinde (bugünkü Bodrum, Türkiye) doğdu.
Tiran olan Lygdamis tarafından sürülmesi üzerine, gençliği o zaman bilinen dünyanın pek çok yerine yaptığı gezilerle geçmiştir.
Uzun süre Atina’da yaşayan Herodot’un Mısır’a gidip Assuan’a kadar indiği, Mezopotamya’yı, Filistin’i, Güney Rusya’yı gördüğü, Afrika’nın kuzey kıyılarında bulunduğu düşünülmektedir.
Yaşlılığında İtalya’daki Thurii isimli Yunan kolonisine çekilmiştir ve kendisine “Tarihin Babası” olma ününü kazandıran eserini kaleme almıştır.
Gezilerinde gördüğü yerleri ve insanları anlattığı, Herodot Tarihi olarak bilinen eseriyle tanınmaktadır.
Eserinin esas konusunu, Pers İmparatorluğu ile Antik Yunan kent devletleri arasında MÖ 499 ve MÖ 449 yılları arasında yapılan Pers-Yunan savaşları oluşturmaktadır.
Birincisi yazarın doğumundan önce, ikincisi de çocukluğunda geçen Pers-Yunan Savaşları Herodot Tarihinin asıl konusu olmakla birlikte, bu eser yalnızca bir tarih kitabından ibaret değildir.
Eski Yunan’ın bu ilk nesir sanat eseri, aynı zamanda farklı ulus ve ülkeler üstüne, efsaneyle karışık coğrafi ve sosyolojik bilgiler de veren bir hazine niteliğindedir.
Herodot, Tarih’inde bize kendisinin Yunan ve Atina değerlerine bağlılığını sezdirmekle beraber, olağanüstü bir hoşgörü ve tarafsızlık duygusuna sahip olduğunu da göstermektedir.
Herodot Tarihi yazılışından yüzyıllar sonra, Hellenistik dönemde bir İskenderiyeli yayıncı tarafından büyük ustalıkla dokuz kitaba ayrılmıştır.
Bu dokuz kitap üçer üçer Pers-Yunan ilişkileri açısından anlamlı bölümler oluşturmaktadır.
İlk üç kitap Asya’da, İkinci üç kitap Avrupa, üçüncü üç kitap da Yunanistan’da geçen olayları hikâye etmektedir; ilk üç kitapta Farslar ağır basmakta, son üç kitapta Yunanların Thermopylae yenilgisinden sonra, Salamis, Platea Muharebesi ve Mycale zaferleri anlatılmaktadır.
Pers hükümdarları bakımından; ilk üç kitapta Kyros ve Kambyses ile I. Darius’un başa geçişi, ikinci üç kitapta I. Darius, üçüncü üç kitapta da Kserksess istilası hakkında bilgi toplayıp, önce bu kitapların son üçünü yazdığı, baştaki altı kitabı da daha sonra hazırladığı anlaşılmıştır.
Herodot, belirtildiği gibi, antik Romalı siyaset adamı ve tarihçi Cicero’dan itibaren “Tarihin Babası” olmakla tanınmakla birlikte, antik çağlardan itibaren eseri ve işlediği konulara tutumu üzerinde büyük tenkitlere uğramıştır ve Herodot’a bir diğer lakap olarak “Yalanların Babası” adı da verilmiştir.
Herodot, antik çağlar yazarlarından beri, yanlığı, yaptığı hatalar ve intihalciliği dolayısıyla eleştirilmiştir.
Örneğin, Roma İmparatoru Septimius Severus döneminde çok ün kazanan ve imparator Elagabalus dönemi sonuna kadar yaşamış olan ünlü Roma yazar ve retorik (belagat) hocası Claudius Aelianus (d. yak. 175 – ö. yak. 235) zamanımıza gelebilen “Varia Historiae (Çeşitli öyküler)” isimli eserinde Herodot’u “yalancı” olmakla nitelemiştir. Ayrıca kavramsal olarak oluşturduğu “takdis edilimişler adası”nda Herodot’un yeri olmadığını açıkça ifade etmiştir.
Birçok modern tarihçiler ve filozoflar, özellikle tarihin objektif olmasını kabul edenler tarafından bu tenkitler kabul edilmemekle birlikte, bu eleştirel fikirler modern düşünürler arasında hala da yer bulmaktadır.
Bunlardan bazıları; Herodot’u kaynaklarını icat etmekle, yaptığı gezileri abartmakla ve bu abartmalar ve icatların gerçek olmadığını bile bile onlara eserinde gerçekliklerine inanırmış gibi yer vermekle itham etmektedirler.
Kendisine ün kazandıran birçok hallerde Herodot, belli bir olay veya süreç hakkında gerçeği bilmiyorsa ya da kendine bildirilen sıkıcı gerçekler kendi fikir ve inançlarına uymuyorsa, o olay veya süreç hakkında birkaç değişik alternatif vermekte ve bunlardan hangisinin kendi fikrine göre daha muhtemel olduğunu belirtmektedir.
