Hezo emirliği, 1080 ile 1598 tarihleri arasında Hezo, Sason ve Erzen civarında egemen olmuş bir Kürt hanedanlığıdır.
Bitlis yöneticilerinin amcalarının çocuklarıdır.
Ahlat’tan gelerek Bitlis’e yerleştiler. Ezedin Bey’e Ezezin de denirdi.
Ezedin Bey bununla beraber Bitlis Hükümdarlarının dedesi olan Ziyaeddin’in küçük kardeşidir.
Kürtler ona İzzettin (Ezezin, Ezezdin, Ezdin) dedikleri için Hezo, Ezezan olarak biliniyordu.
16. yüzyılın sonlarına kadar Bitlis Hükümdarlarının ve Osmanlının yardımı ile egemenliklerini sürdürmüşlerdir.
Sason, 10 yüzyılda Ermeni Mamigonyan hanedanı tarafınca Mervaniler devletine bağlı olarak yönetilmekteydi.
1071 senesinde Malazgirt Meydan Muharebesinden sonra zayıflayan Mervanilerin 1085 senesinde Selçuklu Hanedanı tarafınca ortadan kaldırılmasıyla Sason da Dilmaçoğulları beyliği kurulmuştur.
Eyyübiler’in 1207 de bölgeyi ele geçirmesiyle beraber Sason İlhanlılar, Anadolu Selçuklu Devleti, Harzemşahlar hakimeyetine geçmiştir.
Şerefnamede tarih verilmese de Sasonu yönetenlerin Bitlis beylerinin soyundan geldiği bildirilir.
Sason 14 yüzyılda öteki Kürt beyliklerinin aksine Akkoyunlular ve Safeviler’le iyi ilişkilerde bulunmuşlardır.
1510 senesinde 16 Kürt beyinin Şah ismail’e bağlılık bildirmek için gittiği Hoy kentinde, Şah ismail, Sason beyi Ali bey ve birkaç Kürt beyi hariç diğer bütün Kürt beylerini hapse attırmıştır.
Ali Bey’in vefatından sonra yerine Hıdır bey geçmiştir.
Bu durumdan memnun olmayan Osmanlı’nın Mısır seferine katılan Muhammed bey, Mısır seferinde büyük yararlılık gösterir ve bunun karşılığında Sason beyliğini ister. Osmanlı bu nedenle Hıdır Beyden tahtı alarak Muhammed beye bırakmıştır.
Mir Muhammed Bey döneminde Osmanlı’ya katılmış olan Sason beyliği Yurtluk-ocaklık biçiminde idare edilmiştir.
1596 senesinde Hezo Beylerinden Mir Saruhan beyin ölümüyle beraber Hezo Beyleri içinde Bey olmak için mücadele başlamıştır.
Saruhan beyin oğlu Ahmed beyin Hükümdar olduğunu öğrenen amcası Muhammed bey bu duruma karşı çıkmıştır.
Ahmed beyin kendisini öldürmek istemesi nedeniyle Sason kalesine sığınmıştır.
Ahmed beyin başarısızlığı nedeniyle Sason’un yöneticilerinden Kethüda Şemseddin bey tarafınca azledilmiş ve bey olarak yerine Bahhadin bey tayin edilmiştir.
Bu nedenle biçare kalan Muhammed bey Bitlis beyinden yardım istemiştir. Bitlis birliklerinin bölgeye gelmesi ile beraber beyliğin başına tekrar geçmiştir.
Kethüda Şemseddin, Cizre beyi Emir Şerefin kışkırtması ile Sason’u kuşatır. Diğer beylerin araya girmesi nedeniyle geri çekilir.
Muhammed beyin Ahmed beyi öldürmesiyle beyliğin başına geçmiştir.
Hezo emirliği, 16 yüzyılın sonlarına doğru varlığını sürdürebilmiştir.
Şerefname’de bahsi geçen Sason Emirleri şunlardır:
-Emir Ebubekir
-Emir Ebubekir b. Emir Hıdır Bey
-Emir Ebubekir b. Emir Ali Bey
-Ali Bey b. Hıdır Bey
-Ali Beyb. Emir Muhammed Bey
-Emir Muhammed b. Emir Süleyman Bey
-Emir Muhammed b. Emir Bahaeddin Bey
-Emir Muhammed b. Saruhan Bey
-Saruhan Bey b. Muhammet Bey
-Hıdır Bey b. Ahmet Bey
-Hıdır Bey b. Muhammet Bey
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
