Bağdat’ta doğdu. Mustafa Zihni Paşa’nın küçük oğludur. Babası Bolu mutasarrıfı iken ilk öğrenimi Bolu’da gördü. Antalya, İstanbul ve Trablusşam’da rüştiyeyi (ortaokulu) okudu. Galatasaray Lisesi’ni ikincilikle bitirdi.
Meşrutiyet’in ilanından sonra 1909 yılında, Paris Siyasi İlimler Fakültesi’nin Mali Hukuk bölümüne girdi ve üç yılda tamamladı. Mezun olduktan sonra, kısa bir süre Matbuat Müdürlüğünde çalıştı. Sonra Hariciye Nezareti’ne bağlı olarak Kahire Fevkalâde Komiserlik bünyesinde çalıştı. Savaş sırasında, bir süre Moskova’da da görev yaptı.
Birinci Meşrutiyet döneminde, daha lise mezunu bir gençken İkdam ve Tanin gazetelerinde muhabirlik yaptı. Pek çok yayın organı gibi, Kürd gençlerinin kurduğu HÊVÎ cemiyeti yayın organı Roji Kurd ve Hetawî Kurd gazetelerinde de yazıları yayımlandı.
1918’de, babası ve ağabeyi Hikmet’le birlikte Kürdistan Teali Cemiyeti’nin (KTC) kurucuları arasında yer aldı ve cemiyetin genel sekreteri olarak görev yaptı. Bu sırada, bilgisi ve gazetecilik kimliğiyle, özerk veya bağımsız bir Kürdistan hedefleyen, Kürd coğrafyası, Kürd nüfusu ile ilgili önemli bilgiler içeren bir rapor hazırladı. Bu raporun da içinde olduğu bir dosyayla, 4 Ağustos 1919 tarihinde, KTC adına, İstanbul’daki Amerikan İnceleme Komisyonu’na yapılan ziyarete katıldı. 1920 yılı başlarında, KTC’den ayrılan ve bağımsızlık yanlısı olduğu belirtilen Kürdistan Teşkilatı İçtimaiye Cemiyeti’nde de kurucu oldu.
Cumhuriyet döneminde, İstanbul Üniversitesi’nin önemli hocalarındandı. İktisat ve hukuk fakültelerinde önemli çalışmalar yaptı. İstanbul Hukuk Fakültesi’nde önce profesör, 1933 yılında ordinaryüs profesör oldu. 1938 yılından itibaren iktisat fakültesinde dersler verdi ve 1956 yılında İktisat Fakültesi Dekanı oldu. Dönemin en önemli iktisatçılarından biri olarak görüldü.
Akademik çalışmaları yanında, gazetecilik ve yazarlık yapmaya da devam etti. Uzun yıllar, Tercüman-ı Hakikat gazetesinin başyazarı olarak çalıştı. 1959 yılında emekli oldu gazetecilik yapmaya devam etti.
Cumhuriyet döneminde, Kürd siyasi mücadelesinden uzak durdu. Musa Anter, Kürd sorununda çekingen davrandığını söylüyor: “Kürd sorununu sorduğumda, hep bana, ‘Oğlum namuslu olmak için nasihate lüzum yok’ diyordu.”
Yaşar Kaya da onunla ilgili bir anısını şey anlatıyor:
“Prof. Dr. Şükrü Baban, İktisat Fakültesi’nde hocamdı. 49’lar olayında hapisten çıkınca, bir gün cesaretimi toplayıp, ‘Hocam biz Kürdler ne olacağız?’ diye sordum. Soruma soruyla cevap verdi: ‘M. Kemal başarılı olmasaydı ne olurdu?’. Dilim tutuldu, bir şey diyemedim. O, ‘Başaramasaydı sergerde olurdu.’ dedi.”
Sivas Kongresi sonrasında, 1920 yılı başında, Mustafa Kemal tarafından Hâkimiyet-i Milliye adlı bir gazete çıkartılmaya başlanmıştı. Otuzlu yılların başında, Mustafa Kemal ona, “Hocam bu gazetede yazar mısın?” diye sorar. Onun verdiği cevabı ondan dinleyen Musa Anter diyaloğu şöyle anlatıyor:
“- Peki benim doğru yazmama müsaade edecek misiniz?
– Nasıl yani?
– Mesela diyeceğim ki, Mustafa Kemal Paşa Hazretleri diktatördür. Ama bu devirde diktatörlükten başka bir idare tarzı, bu döküntü toplumu toparlayamaz.
– Peki Hocam, lâzım olursa çağırırız.”
O iktisat profesörüdür; Mustafa Kemal bir başka seferinde onu Ankara’ya çağırıyor. Diyalog şöyle:
“- Hocam sizin talebelerinizi Maliye Bakanı yapıyoruz, maliyeyi berbat ettiler. Bari siz gelin bu işleri düzeltin.
– Ben gelsem, dediğim kabul olacak mı?
– Neler?
– Mesela siz bu bütçenizin çoğunu askeriyeye ayırıyorsunuz. Böyle olursa ben değil hiç kimse maliyenizi düzeltemez.
– Peki Hocam, anlaşıldı.”
Uzun süren bir hastalık ve felç sürecinden sonra, 2 Şubat 1980 tarihinde İstanbul’da öldü.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
