Kalaşlar, Afganistan’ın eski adıyla Kafiristan bölgesi, yeni adıyla Nuristan Vilayeti ve Hindukuş Dağları’nda yer alan Pakistan’ın Hayber-Pahtunhva eyaletinin denizden 3000 metre yüksek yerlerinde yaşayan Hint-Aryan kökenli yerli bir halktır.
Kalaş Halkı Ve Özellikleri
Kalaşlar, Kürt, Türk, Peştun ya da Fars değillerdir.
Kendilerine has inanç ve özellikleri olan apayrı bir halktır.
Bu halk, Hint-Aryan kolunun Dardik ailesinden Kalaşa dilini konuşurlar.
Kalaşların kendilerine has inançları ve yaşam biçimleri bulunmaktadır.
11. yüzyılda Gaznelilerin Kafiristan ve Nuristan’a yönelik gerçekleştirdikleri saldırılar ile bu topraklar İslam Dini ile tanıştı.
Fakat Kalaşlar hiçbir dönem İslamiyeti benimsemediler.
Kalaşların ikamet ettiği bölgenin bitişiğindeki Afganistan’ın Nuristan ilinde yaşayan Nuristaniler bir zamanlar Kalaşlarla aynı dine mensuptular.
Kalaşların aksine Nuristaniler’in 19. yüzyılda İslamiyeti benimsemesine rağmen bazı deliller insanların eski geleneklerini sürdürmeye devam ettirdiklerini göstermektedir.
Nuristan bölgesinin nüfusunun azalmasıyla çevreden bu bölgeye diğer Afganistan halklarının göç akını olmuştur.
Bu bölgede kalan yerliler gelen akıncılarla zamanla kaynaşmıştır.
Yaşadıkları topraklar 1339’da Timur’un istilaları ile talan edildi.
Kalaşlar kendi kültürel yapılarını ve geleneklerini korumuştur.
Dilbilimci Richard Strand göre, Kalaş adı belirsiz bir zamanda Chitral halkı tarafından kabul görmüştür.
Kalaşların kültürü benzersizdir ve özgündür.
Kültürleri onları çevreleyen farklı etnik gruplardan tamamıyla ayrıdır.
Kalaşlar, çoktanrılı bir anlayışa inanan bir halktır.
Doğa, Kalaşlar’ın günlük hayatlarında oldukça önemli ve manevi bir role sahiptir.
Dini geleneklerinin bir parçası olarak, üç Kalaş vadisinin bol kaynaklarına şükretmek için kurbanlar kesilir ve festivaller organize edilir.
Kimi araştırmacılar, Kalaşların Büyük İskender’in askerlerinin torunları olduğunu belirtilir; fakat bu görüşü kanıtlayacak deliller elde yoktur.
Kalaşlar kendilerine has kültürleri ve antik Persleri hatırlatmaları dolayısıyla antropologların ilgisini çekmektedir.
Kalaş Dili
Kalaşa-mun olarak da bilinen Kalaş dili, çoğu dilbilimciye göre Hint-Aryan dillerinin Dardic grubunun bir üyesidir.
En yakın akrabası komşu Kowar dilidir.
Chitral alt-grubun, Kowar dili haricindeki tek üyesidir.
Norveç Dilbilimci Georg Morgenstierne göre, Kalaş dili bağımsız bir dil değildir ve Kovar dilinin bir lehçesidir.
Fakat bu görüşünde ispatlanmaya muhtaç olduğu açıktır.
Kalaşlarda Din, Kültür ve Gelenek
Kalaşlar etnik özelliklerine sıkı sıkıya bağlı bir halktır.
Farklı bir dine geçen Kalaşlı artık öbür Kalaşlar arasında barınamaz.
Çünkü Kalaşlılar esasen kendi öz benliklerine sıkı sıkıya bağlı bir halktır.
Kalaş kadınlarının çoğunlukla deniz kabukları ile işlemeli uzun siyah giysileri bulunur.
Bundan dolayı bölgede “Kara kafir” olarak bilinirler.
Erkekler Pakistan Şalvarı giyerler.
Çocuklar ise dört yaşından itibaren yetişkin giyim şeklinin küçük sürümlerini giyerler.
Çevredeki Pakistan kültürünün aksine Kalaşlar erkek ve kadın arasındaki ilişkilerde katı bir tutum içinde olmazlar.
Kalaş inancında adet gören kız ve kadınlar saflıklarını yeniden kazanana kadar “başaleni” denen köy içinde bulunan binalarda kalırlar.
Başaleni’de çocuğunu doğuran kadın bir saflık ritüeliyle yeniden kocasının yanına döner.
Çok tanrılı dinin egemen olduğu Kalaş halkı 12 peygambere inanmaktadır.
Fakat bu peygamberler insan değil doğal olaylardır ve insan davranışlarıdır.
Kalaş halkı, dört mevsimin birer peygamber olduğuna inanmaktadır.
Merhamet ve sevinç gibi insani davranışlar ve hisler de diğer peygamberleri oluşturmaktadır.
Kalaşlar, sadece senede birkaç kere düzenledikleri festivallerde tapınaklarında ibadet ederler.
Düzenledikleri festivaller genellikle mevsimsel olaylara ve ay takvimine göre düzenlenmektedir.
En büyük Kalaş festivali aralık ayında düzenlenir.
Aralık ayında yapılan bu festival, kışın gelişi onuruna yapılır.
Bu festivalde kurbanlar kesilir, erkekler ve kadınlar dans ederek kutlama yaparlar.
Kadınlar bu özel günlerde en güzel kıyafetlerini giyerler ve makyaj yaparlar.
Ayrıca kadınlar giydikleri renkli kıyafetleriyle dikkat çekerler.
Kalaş halkını Pakistanlıların genelinden ayıran bir diğer özellik açık tenli olmalarıdır ve kadınların giydikleri renkli kıyafetleridir.
Kalaş kadınları başlarına “şuşut tekke” ismini verdikleri üstü açık renkli şapkalar giyerler; kabuklu canlılardan, ahşaptan ve taşlardan üretilmiş takılar takarlar.
Kadınlar, saçlarını örmeden, şapkalarını takmadan, “Pirançuvi” adını verdikleri işlemeli kıyafetleri ve “Patti” dedikleri kuşaklarını giymeden dışarı çıkmazlar.
Kalaş erkekleri ise Pakistan’ın geleneksel “kamiz” adı verilen kıyafetlerini giyerler.
Üzerine tüy takılı bir şapka da takmaktadırlar.
Boynuz ve hayvansal yağlardan elde ettikleri sıvılarla makyaj yapan Kalaş kadınları bazı taşlardan ürettikleri tozlarla da yüzlerine parlak simler sürmektedirler.
Kadınların toplumda erkekler kadar yer aldığı bu üç vadide akraba evliliği yasaktır.
Erkek çocuklarına ergenliğe ulaşınca eş seçme hakkı verilse de boşanma hakkı tanınmamaktadır.
Erkeklerin aksine kadınlara boşanma hakkı tanınmaktadır.
Kalaşlarda, bir kadın evlenmek istediği kişiye evlilik teklif edebiliyor ve bunun için başlık parası ödemektedirler.
Kalaşlar arasında uyuşturucu ve cinsellik serbesttir anlayışı, kafir olarak görülen Kalaşlara yönelik bilinçli olarak yapılan bir karalama ve iftira faaliyetidir.
Bu karalamalar ile Kalaş halkının inanç ve değer yargılarına saldırılmaktadır.
Bu yüzden Kafıristan ve Nuristan bölgesinde sürekli baskı ve aşağılamaya maruz kalmaktadırlar.
Kalaş halkı genellikle yerel Müslümanlar tarafından Kalaş Kafirleri olarak anılmakta ve Kalaşlar, öldürme, tecavüz ve topraklarına el koyma olaylarına maruz kalmaktadırlar.
Kalaşlar’a göre, zorla din değiştirmeler, soygunlar ve saldırılar onların kültürlerini ve inançlarını tehlikeye atmaktadır.
Yerel müslümanların bir kısmı tarafından Kalaşların mezar taşları tahrip edilmekte ve dinsel sunaklarındaki sembolik oyma atlar yok edilmektedir.
Kalaşlarda, her inanç ve toplum gibi halk sağlığına azami derecede önem vermektedirler.
Kalaşlar’ın üç ana festivali (khawsáṅgaw) Mayıs ortasındaki Chilam Joshi, sonbaharda Uchau ve kış ortasındaki Chawmos’tur.
En önemli Kalaş festivali, kış gündönümünde (7–22 Aralık) iki hafta boyunca kutlanan Chawmos’tur.
Kalaş geleneksel müziği esas olarak flüt benzeri enstrümanlardan (genellikle yüksek perdeli), şarkı söyleme, şiir, alkış ve davulların ritmik çalınmasından oluşur.
Kaynaklar:
1- West, Barbara A. (19 May 2010). Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania. Infobase Publishing.
2- Pagan Christmas: Winter Feasts of the Kalasha of the Hindu Kush, By Augusto S. Cacopardo.
3-Cacopardo, Augusto S. (15 February 2017). Pagan Christmas: Winter Feasts of the Kalasha of the Hindu Kush. Gingko Library.
4-Conway, Rebecca (27 December 2020). “Welcoming a New Year at an Ancient Festival in Pakistan”. The New York Times.
5- The Guardian: “Taliban threat closes in on isolated Kalash tribe” 17 October 2011.
6-Chohan, Amar Singh (1989). “A History of Kafferistan: Socio-economic and Political Conditions of the Kaffers.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
