Kemal Kılıçdaroğlu (d. 17 Aralık 1948; Nazımiye, Dersim), Kürt ekonomist, bürokrat ve siyasetçidir. 2010-2023 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisinin (CHP) genel başkanı ve Türkiye’nin ana muhalefet lideri olarak görev yapmıştır.
2002-2015 yılları arasında yapılan genel seçimlerde İstanbul 2. Bölge milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisine girmiştir. Haziran 2015’te İzmir 2. Bölge milletvekili olarak yeniden meclise girmiş, Mayıs 2023’e kadar bu görevini sürdürmüştür.
Kemal Kılıçdaroğlu, Kürtçenin Zazaki lehçesini konuşan Alevi bir ailede tapu memuru Kamer Kılıçdaroğlu (1921-1990) ile ev hanımı Yemuş Kılıçdaroğlu’nun (1922-2009) yedi çocuğundan dördüncüsü olarak 17 Aralık 1948 tarihinde Tunceli’nin Nazımiye ilçesine bağlı Ballıca köyünde doğdu.
Kendisinden on dakika önce Adil adlı bir ikizi doğdu. Eski soyadı olan “Karabulut”, 1950’li yıllarda babası tarafından, yaşadıkları köydeki herkesin soyadının aynı olması nedeniyle “Kılıçdaroğlu” olarak değiştirilmiştir.
İlk öğrenimine Erciş’te başladı ve ilk üç yılını burada okudu, dördüncü sınıfı Tunceli’de, beşinci sınıfı ise Genç’te tamamladı. Ticaret lisesinde eğitimini almak üzere Elazığ’a taşındı.
Elazığ Ticaret Lisesi’nden 1967 yılında birincilikle mezun oldu. Lisans eğitimini 1971 yılında Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisinin ekonomi- maliye bölümünde (günümüzdeki adıyla Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü) tamamladı.
1971 yılında girdiği hesap uzman yardımcılığı sınavının ardından Maliye Bakanlığı’nda göreve başladı. Daha sonra hesap uzmanı olan Kemal Kılıçdaroğlu, bir yıl Fransa’da kaldı. Askerliğini İzmir’de 53. Er Eğitim Tugay Komutanlığında yaptı. Hesap uzmanlığını 1983 yılına kadar sürdürdü ve aynı yıl Gelirler Genel
Müdürlüğüne atandı. Burada önce daire başkanı olarak görev aldı, daha sonra aynı kurumun genel müdür yardımcılığını yaptı.
1991 yılında Bağ-Kur’a atandı. Burada genel müdür olarak görev yapan Kılıçdaroğlu, 1992 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu genel müdürü oldu. Daha sonra kısa bir süre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığında müsteşar yardımcısı olarak görev yaptı.
1994 yılında Ekonomik Trend dergisi tarafından “Yılın Bürokratı” seçildi. 1996 yılında, Refah Partili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Necati Çelik tarafından görevden alındı. Mahkemeye giderek yürütmeyi durdurma kararı, temyiz üzerine de Danıştay Genel Kurulu’ndan yine yürütmeyi durdurma kararı çıkartmasına rağmen Temmuz 1997 yılına kadar görevine başlayamadı. 1999 yılında kendi isteğiyle SSK genel müdürlüğünden emekli oldu.
Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı çalışmalarında Kayıt dışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu′na başkanlık eden Kılıçdaroğlu, Hacettepe Üniversitesi aktüerya bilimleri bölümünde bir süre ders verdi. Daha sonra Türkiye İş Bankası′nda yönetim kurulu üyesi olarak görev yaptı.
Bir süre Vatandaşın Vergisini Koruma Derneği’nin genel başkanlık görevini üstlendi. CHP’li Bülent Tanla’nın isteği üzerine CHP Bilim Yönetim Kültür Platformu’na “yolsuzluk raporu” hazırladı. Genel başkan Deniz Baykal’ın dikkatini çeken bu rapor Kemal Kılıçdaroğlu’na CHP’nin kapılarını açtı; Baykal Kılıçdaroğlu’nu partiye davet etti ve yine aynı dönemde CHP kontenjanından Türkiye İş Bankası’nın yönetim kuruluna girdi. 2002 Türkiye genel seçimlerinde CHP İstanbul milletvekili olarak meclise girdi.
CHP İstanbul milletvekili ve grup başkanvekili olan Kemal Kılıçdaroğlu, 2009 yerel seçimlerine partisinin İstanbul Büyükşehir Belediye başkan adayı olarak katıldı. Seçimi, 28 Mart seçimlerinden beri İstanbul Belediye Başkanlığı görevini üstlenen AK Parti adayı Kadir Topbaş yüzde 44,7 oy alarak kazandı.
Kılıçdaroğlu, Cumhuriyet Halk Partisi grup başkanvekili iken CHP Genel Başkanı Deniz Baykal ile Ankara milletvekili Nesrin Baytok’un bulunduğu müstehcen bir videonun internette yayımlanmasıyla Deniz Baykal 10 Mayıs 2010 tarihinde genel başkanlıktan istifa etti. Kılıçdaroğlu, yaptığı açıklamada parti olağan
kurultayında aday olmayacağını belirtse de Önder Sav’ın ikna etmesiyle daha sonra 17 Mayıs 2010 tarihinde grup başkavekilliği görevinden istifa ederek kurultayda aday olacağını açıkladı.
22 Mayıs 2010 tarihinde yapılan kurultayda, Kılıçdaroğlu 1.249 delegeden 1.200’ünün imzasını alarak ve tek aday olarak girdiği kurultayda geçerli 1.189 oyun tamamını alarak CHP’nin 7. genel başkanı oldu.
5-6 Eylül 2014 tarihlerinde Ankara’da gerçekleştirilen olağanüstü kurultayda kendisine rakip olan eski grup başkan vekili ve Yalova milletvekili Muharrem İnce’yle yarıştı. Kılıçdaroğlu 740 oyla tekrar genel başkan seçilirken, İnce 415 oy aldı.
CHP’nin Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri için kullandığı seçim kampanyası sloganı ”Anadolu’nun Kemal’i” oldu. 7 Haziran 2015 tarihinde yapılan seçimde partisi % 24,95 oy oranıyla tekrar ikinci sırada kaldı. CHP’nin oy oranı ve milletvekili sayısı 2011 genel seçimlerine göre azalış gösterdi. Seçim sonuçlarına göre, hiçbir siyasi parti tek başına iktidar olabilmek için gerekli olan 276 sandalye sayısına ulaşamadı.
CHP’nin Kasım 2015 Türkiye genel seçimleri için kullandığı seçim kampanyasının sloganı “Milletçe alkışlıyoruz” ve “Önce Türkiye” şeklinde oldu. Kılıçdaroğlu’nun şair Cahit Sıtkı Tarancı’nın Memleket İsterim şiirini okuduğu reklam filmi televizyon kanallarında yayınlanmaya başlandı. 1 Kasım seçimleri için revize ettiği bildirgesine ekonomik temelli bir dizi yeni vaat ekledi. CHP bu seçimde % 25,32 oy oranıyla yine ikinci sırada kaldı.
15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleşen darbe girişimi sonrasında MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, “fiili duruma hukuki boyut kazandırılmalıdır” diyerek, AK Parti’nin 2011 yılından başlayarak zaman zaman savunduğu başkanlık sistemine geçilmesine destek verdiğini açıkladı. AK Parti ve MHP arasında yapılan görüşmelerden sonra 2017 yılı başında TBMM’ye sunulan değişiklik paketi önerisi, yürürlükteki parlamenter sistemin kaldırılarak yerine başkanlık sisteminin getirilmesini, başbakanlık makamının ortadan kaldırılmasını, meclisteki vekil sayısının 550’den 600’e çıkarılmasını ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun (HSYK) yapısında değişiklikler yapılmasını içermekteydi. Teklif, TBMM’de kabulünün ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından referanduma götürüldü. 16 Nisan 2017, referandumun tarihi olarak belirlendi.
Anayasa değişikliğine karşı çıkan ve partisiyle birlikte “Hayır” seçeneğini destekleyeceğini açıklayan Kemal Kılıçdaroğlu, “propaganda koşullarının eşit olması gerektiğine” dikkat çekerek ‘hayır’ diyeceklere sansür uygulanacağını öne sürdü. OHAL koşullarında gidilen ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, bizzat meydan meydan gezerek yürüttüğü kampanya sonunda, seçmenin yüzde 51’i referandumda “Evet” oyu verirken “Hayır” % 49’da kaldı.
24 Haziran 2018 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimine giden süreçte; 24 Nisan 2018 tarihinde, CHP Parti Meclisi, seçim ittifakları kurmak ve cumhurbaşkanı adayını belirleme yetkisini Kemal Kılıçdaroğlu’na verdi. 4 Mayıs 2018 tarihinde CHP Yalova Milletvekili Muharrem İnce’nin grup kararı ve oybirliğiyle partinin cumhurbaşkanı adayı olduğu; Kemal Kılıçdaroğlu tarafından resmen ilan edildi. Parlamento seçimlerine ise CHP ve İYİ Parti arasında kurulan Millet İttifakı çerçevesinde girildi.
Seçim sonuçlarında İnce % 30,6 oyla ikinci sırada gelip ilk turda seçimi Erdoğan’a kaybederken, genel seçimlerde CHP % 22,7 oy aldı ve Kılıçdaroğlu ana muhalefet lideri olarak görevine devam etti.
12 Şubat 2022 tarihinde 6 muhalefet partisi liderinin katılımıyla oluşturulan ve “Altılı Masa” olarak adlandırılan siyasi birlik, güçlendirilmiş parlamenter sistem mutabakat metni üzerinde konuşmak üzere Kemal Kılıçdaroğlu’nun çağrısı üzerine ilk kez Ankara, Ahlatlıbel’de bir araya geldi. Güçlendirilmiş parlamenter sistem mutabakat metni 28 Şubat 2022 tarihinde kamuoyuna duyuruldu.
14 Mayıs 2023 tarihinde yapılan genel seçimlerde, partisi CHP oyların %25,35’ini alarak 169 miiletvekili (39 tanesi ittifakın diğer partilerine ait) çıkardı. Millet İttifakı 212 vekil çıkararak parlamentoda salt çoğunluğu (300+1) sağlayamadı. Aynı gün genel seçimlerle birlikte yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, Recep Tayyip Erdoğan oyların %49,52’sini; Kemal Kılıçdaroğlu ise %44,88’ini aldı. Salt çoğunluk elde edilemediğinden en yüksek oyu alan
Erdoğan ve Kılıçdaroğlu ikinci tura kaldı. 28 Mayıs tarihinde yapılan ikinci turda Kılıçdaroğlu oyların %47,84’ünü alarak seçimi kaybetti.
4-5 Kasım 2023 tarihinde yapılan 38. olağan kurultayda rakibi Özgür Özel karşısında seçimi kaybetti. 8 Kasım 2023’te yeni genel başkan seçilen Özgür Özel, görevi yapılan mazbata töreni ile Kemal Kılıçdaroğlu’ndan devraldı. 13 Kasım 2023’te ise aktif siyasete devam edeceği iddia edildi ve 16 Kasım 2023 tarihinde Ankara’da çalışma ofisi açtı.
Kemal Kılıçdaroğlu, 1974 yılında teyze çocuğu Selvi Özdağ ile evlendi. Çiftin ilk çocuğu Devrim Fırat, üç aylıkken hastalıktan öldü. Daha sonra çiftin ikisi kız (Aslı ve Zeynep) biri erkek (Kerem) olmak üzere üç çocuğu daha oldu.
Nazımiyeli olan ve Cebeligiller olarak bilinen Kılıçdaroğlu ailesi, önde gelen Zaza aşiretlerinden Kureyşan aşiretinin üyesidir. Kılıçdaroğlu, atalarının İran’ın Horasan bölgesinden Selçuklu zamanında Anadolu’nun Türkleşmesini sağlayan Anadolu erenleri olarak geldiklerini; büyük dedesinin Akşehir’de türbesi olan Seyyid Mahmud Hayrânî olduğunu belirtmiştir. Kılıçdaroğlu Alevi inancına sahiptir.
Bir yıl Fransa’da görev yapan Kılıçdaroğlu orta düzeyde Fransızca bilmektedir. Ayrıca konuşamasa da Zazaca anladığını belirtmiştir.
Mal bildirimlerini 2003, 2005, 2007, 2009 ve 2010 yıllarında kamuoyuna açıklayan Kemal Kılıçdaroğlu’nun, Ocak 2010 itibarıyla kendi üzerine iki konut, bir arsa, üç kooperatif hissesi ve toplam 2.733 TL değerinde 8 tablo kayıtlıdır.
