Kemani Tatyos Efendi (1858 – 16 Mart 1913) 1858 yılında İstanbul’da Ortaköy’de doğdu. Gerçek adı Tateos Eñserciyan (اكسرجيان)’dır.
Osmanlıca yazımda Türkçedeki artdamak n’si, kef üzerine üç nokta ile yazılırdı. Elyazısında bu noktalar konmazdı, bu yüzden kef (ك) harfi ince k, artdamak n’si (ñ, ng) ve ince g için kullanılan ortak harf olduğundan, kimilerince yanlışlıkla Ekserciyan diye yanlış okunduğu olur. Eñser, bir tür çivinin adıdır.
Babası Monakyan, Ortaköy Ermeni Kilisesi musikişinaslarındandır. Ortaköy’deki Ermeni okulunu bitirdi. Zanaatkâr olması için bir çilingire ve bir saatçiye çırak olarak verildi.
Musikiye düşkünlügü sebebiyle dayısı Movses Papazyan’dan Kanun dersi almaya başladı. Amatör topluluklarda bir süre kanun çalmasının ardından kanunu bıraktı.
Kemanî Kör Şebüh’dan keman çalmasını öğrendi.
Andon ve Civan kardeşlerden ve Hanende Asdik Ağa’dan ders aldı.
Hanende Karakaş, Tanburî Ovakim, Kanunî Şemsi gibi sanatkârlarla Galata’daki Pirinççi Gazinosu başta olmak üzere, uzun yıllar fasıllar yönetti.
O zamanki gazino sözü, günümüz gazinolarıyla karıştırılmamalıdır.
Ünlendikten sonra Ahmet Rasim Bey, Civan ve Andon kardeşler, Şevki Bey, Kemençeci Vasilaki, Tanburi Cemil Bey ile arkadaşlık yaptı ve beraber çaldı.
Bu arkadaşlıkların olumlu etkisiyle saz eserlerinde de başarılı oldu.
Eserlerinin çoğu kayıt altına alınamadığı için nota bilmesine rağmen unutulmuştur. Tatyos Efendi, birçok eserine de güfte yazmıştır.
Çağının gerekleri ve sanat anlayışına göre güzel saz ve söz eserleri bestelemiş, Klasik Türk müziği makamlarının geleneksel ifade özelliklerini başarı ile yansıtmıştır.
Tatyos Efendi’nin, saz eseri olarak bestelediği karcığar, suzinak, rast peşrevleri; hüseyni, suzinak, rast saz semaileri ile birlikte bazı şarkıları meşhurdur.
Sağlığı bozulduktan sonra Tatyos Efendi, Ahmet Rasim ve Kemençeci Vasilaki gibi birkaç dostunun dışında yalnız
kaldı.
Ölüm kaydı, kilise defterine Türk müziğinde önemli bir sanatçı olmasına rağmen “Çalgıcı” olarak kaydedilmiştir.
16 Mart 1913 tarihinde hayatını kaybetti.
Sanatçının cenazesi Ahmet Rasim Bey’le beraber on-on beş kişi tarafından kaldırılmış ve Kadıköy Uzunçayır Ermeni Mezarlığı’na gömülmüştür.
Bernamegeh Türkçe
Biyografilerinizi bernamegeh@gmail.com adresine gönderebilirsiniz.
