Küçük Loristan Atabeyliği ya da Hurşidiler, 1155 ile 1597 yılları arasında Loristan, Çaharmahal ve Bahtiyari eyaletlerini kapsayan bölgede hüküm sürmüş bir Lor devletidir.
Bu Atabeyliği tarihi hanedanlıklar arasında tanımlayan Şerefhan, bu hanedanlığın kurucusunun Lorların Cengrewi (Savaşçılar) aşiretinden olan Hurşid isminde bir bey olduğunu belirtmektedir. Bu nedenden dolayı bazı kaynaklarda bu atabeyliğe Hurşidiler de denilir.
Şeref Han da Şerefname kitabında Lor şeklini kullanır. Lorları Kürtler’in dört şubesinden birisi olarak tanımlayan Şerefname, Lor kelimesinin bir kavim adı olduğuna işaret ederek, Lor adının orijini konusunda çok sayıda rivayet
bulunduğunu söyler.
Ancak Şerefname’yi İngilizceye çeviren Mehrdad R. İzady, bazı kaynaklara dayanarak, aksine bu Atabeyliğin Zengene adlı Kürt kökenli bir aşiretince kurulduğunu iddia etmektedir.
Bu bölgeye seyahat etmiş Marco Polo’da kurucusunun Şucaedîn Khurshid Kurd, adında bir Kürt beyi olduğunu dile getirmiştir.
Şerefname, Loristan ülkesinin 10. yüzyılda (913 yılında) Bedir ve Ebu Mansur adlarındaki iki kardeş arasında bölüşüldüğüne, böylece o tarihten itibaren iki parçalı bir ülkeye dönüştüğüne işaret eder. Bu parçalardan veya
beyliklerden büyük kardeşin hissesine düşen Büyük Loristan (Büyük Lor/Lor-i Bozorg), küçük kardeşin payına düşen ise Küçük Loristan (Küçük Lor/ Lor-i Kuçek) olarak bilinmektedir.
Büyük Lor Devleti Ortaçağ’da (1148-1424) günümüz İran’ın Loristan ve Fars eyaletlerinde hüküm sürmüş bir hanedanıdır. Loristan Atabeyliğinin kurucusu kuzey Suriye ve Azerbaycan üzerinden Loristan’a göç eden Fedla adın da bir beyidir. Onun adından yola çıkarak bu hanedanlığa Fedlavi denilmiştir. Ancak bazı kaynaklarda Hezarhespi’ler (Bin Atlılar) olarak adlanmaktadır.
Lorimer’e göre; Moğol istilası zamanında Loristan yerle bir edildi. Neredeyse bütün önemli aileler esir alınarak Türkistan’a götürüldü. Moğolların çekilmesiyle Loristan coğrafyasında yeniden hâkimiyeti kurabilen, “Küçük
Lor” atabeyleri, Timur’un, hışmına uğramalarının ardından sonra Bağdat’a kaçmak zorunda kalmışlardır.
Bölgebir süre Bedr-ed-din Mes’ud’un vesayeti altında Ezz-al-din Ahmed Huseyn tarafından yönetildi. Bölge ikisi arasında bölündü ama ‘Ezz-al-din tüm bölgede hükümdarlığını kurarak 1310’ların sonlarına kadar hüküm sürdü. Onu, kardeşi ‘Ezzeddin II Mahmūd’a veren ve böylece yeni bir şehzadeler nesli yaratan dul eşi Deewlet Hâtûn izledi . İzzeddin II Mahmud 1329/1330’a kadar hüküm sürdü ve onu 1349-1369 yılları arasında ölen oğlu Şota’-ed-din Muhammed izledi.
Moğol İmparatoru Timur 1386’da hanedanın nüfustan fazla vergi alması bahanesiyle bölgeyi işgal etti ve başkent Khorramabad’ı tamamen yok etti ve Borujerd’i harap etti. Hurşit devleti hükümdarı Sīdī Aḥmad, Timur’un 1405’teki ölümünden sonra bölgeyi geri almayı başardı ve 1412/1413’e kadar bölgeyi yönetti. Onu, 1466 ve 1469 yıllarında ölümüne kadar hüküm süren kardeşi Şah Huseyin izledi.
Oğlu Şah Rüstem ve torunu Oḡūr Safevilere katıldı, ancak hanedan tarihinin bu dönemine ilişkin çok fazla bilgi yok. Şah İsmail öldüğünde hanedanın hükümdarı Muhammed idi ve Safevilere olan bağlılığını yenilemeden önce Osmanlı İmparatorluğu’nun hükümdarlığını tanımıştı. Uzun bir süre Loristan’da hakimiyet kuran Hurşidi Devleti 1597/98 yıllarına kadar yaşamıştır.
-Ferzat Sametli, İran’da Lor Kimliği ve Loristan, 2019.
-Hamzee, M. Rezaa (1990), The Yaresan : a sociological, historical, and religio-historical study of a Kurdish community, Islamkundliche Untersuchungeni.
-Şerefhan, Şerefnâme Kürt Tarihi.
-Polo, Marco; Yule, Henry; Cordier, Henry (1993). The Travels of Marco Polo – The Complete Yule-Cordier. Edition. I. New York.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
