KÜRT İSMİ NEREDEN GELİR, KÜRT İSMİNİN KÖKENİ NEDİR?

Kürt sözcüğünün etimolojik yapısı da “Kur” sözcüğünden gelmektedir. Kur “dağ” demektir. Sümer dilinde kullanılan ”Kur” dağ, “Kurti” ise “dağın halkı” anlamında tanımlanmıştır. İ.Ö.2200 civarında eski Yunan (Grek) metinlerinde “Kurdienne” sözcüğü geçmektedir. Bu sözcüğün karşılığı da “Kürt memleketi” anlamında tanımlanmıştır.

“Kur” sözcüğün etimolojik çizgisinden yola çıkıldığında Sümerlerin (“Karda, Kurti, Guti”) Babillerin (“Karda, garda”) Asurlar (“Guti, Gurti”) Grekler (“Kardukh, Gardukh”) Ermeniler (“Kortukh, Gortai-kh”) Persler (“Gurd Kurd”) Süryaniler (“Kardu, Kurdeye”) sonraki dönemlerde Arap metinlerinde “Kurd” ve İ.S.7 yüzyıl civarında ise Avrupa metinlerinde “Kurd” adı geçmektedir.

Dilbilimci Sayce ise Kürt sözcüğünün Babil’deki söyleniş biçiminin “Guradu” olduğunu ileri sürmektedir. Çivi yazılı tabletlerde yer alan Kürt beylik ve krallıkları da Subaru, Kurti, Guti, Lulu, Kuşi, Hurri, Mitannı, Med, Mannai, Urartu, Karduk, Cyrtii, Gard, Kord, Kardakes’tir. Bu krallıkların etimolojik incelemelerinde Kürtlerin ataları olduğu ifade edilmektedir.

Ksenofon’un Kürtleri, (m. ö. IV. yüzyıl) Kardukhoi, Strabo’nun Gordyaei ve Ortaçağ Ermeni Hayton’un Cordins diye adlandırmıştır. Antikçağ kaynaklarında İrmîniye bölgesinde yaşadıkları ve Gordyene adıyla anıldıkları kaydedilen Karduklar bazı modern dönem araştırmacıları tarafından Kürtler’le ilişkilendirilmiştir. Bazı araştırmacılar Kürtler’i Van gölünün batısında yaşamış olan Cyrtii (Kırtiler) ile ilişkilendirir.

Nikolai Yakovleich Marr ve Pennsylvania Üniversitesi Doğu Bilimleri Anabilim Dalı Başkanlığı (1947-1965) yapan Ephraim Avigdor Speiser Kürtleri asil yerli otokton Zagros halkı olarak niteledikleri Guti (ve Lulubi)lerin torunları olarak açıklamışlardır.

Şerefhan 6. yüzyılda Kürtler için Kurmanç, Lur, Kelhor ve Goran’ı kapsayan kavimdir demiştir.

Minorsky, Kürt adının Arap kaynaklarında “göçebe” ile eşanlamlı olarak kullanıldığını belirtmektedir.

Marr ise Kürtlerin başlangıçta Yafetik (Gürcüce ile aynı kökten) bir dil kullanırken daha sonra Ari bir dile geçiş yaptıklarını iddia etmiştir. Marr, “Kürtlerin ya İrani kökenli olup Urmiye gölü bölgesinden Botan’a doğru göçtüğünü ya da Khaldlar, Gürcüler, Ermeniler gibi Kafkasya ve Ön Asya yerlisi kavimlere akraba olup eskiden bu akrabalarıyla aynı dili konuşurken daha sonra dil değiştirerek İrani bir dili benimseyen bir topluluk” olduğu görüşündedir.

Arapça’da bu isim Kur’an da geçen ve Kürtler’in yaşadığı coğrafyada bulunan Cudi dağıyla ilişkilendirilmiş ve Kardu’ların atalarına Guti denmesi nedeniyle bu teori daha da güçlü bir hal almıştır.

Bazil Nikitin, antropolojik olarak “Saptayabileceğimiz tek şey, Kürt etnik tipinin çok karışık bir karakterde oluşudur” der.

Marc Sykes‟in Halifenin Son Mirası adlı eserinde: “ Milli Kürtleri Arap tipi, Girdi Kürtleri Mukri tipi, Şemdinan Kürtleri Nesturi ve Hakkari tipi; Türkmen tipi. Bütün bu tipleri Kuzey Kürtlerinin tipleriyle karşılaştırırsak “Kürt tipi” için ortak bir tip bulma düşüncesinin bir hayal olduğunu kolayca söyleyebiliriz” demektedir.

Kürtlerin Med kökenli olduğu hipotezi ilk olarak Vladimir Minorski tarafından ortaya atıldı ve Gernot Windfuhr tarafındanda dilbilimsel bazı verilerle Minorsky destekleyecek şekilde savunuldu. Bu hipoteze en çok karşı gelenlerden biri Martin van Bruinessen olmuştur.

Comas ve arkadaşları yaptıkları Mitokondrial DNA çalışmaları sonucunda şu sonuca vardılar: ”Kürtler, Cilalı Taş Devrinden beri Kürdistan dağlarında bulunan ilk çobanların torunlarını temsil ediyor olabilirler”.

Bir Yahudi efsanesine göre “Kürtler Kral Süleyman’ın Cin hizmetçilerin’in soyundan gelmektedir. İnanışa göre Kral Süleyman haremi için Cinlerine beş yüz güzel cariye getirmeleri için Avrupa’ya gönderdi. Ancak Cinler güzel cariyeleri bulup İsrail’e dönene kadar Kral Süleyman’ın öldüğünü işittiler. Böylece, cinler Zagros dağlarına yerleşti, ve getirdikleri kadınlarla evlendi ve hem güzellikte, hem de güç ve kuvvette dünyada eşine rastlanmayan nitelikte çocukları oldu ardından onlardan olan çocuklar Kürt olarak adlandırıldı.”

Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde Kürtlerin doğuşu ile ilgili bir efsane vardır. Evliya Çelebi bu efsaneyi Ermeni tarihçi Migdisî’den öğrendiğini belirtiyor:

Migdisî’ye göre, Nuh Tufanı’ndan sonra inşa edilen ilk kasaba Cudi kasabasıydı, onu Sincar ve Silvan kaleleri izledi. Cudi kenti, 600 yıldan az yaşamamış ve Kürdistan’ın uzunluğunu ve genişliğini gezmiş olan Peygamber Nuh’un cemaatinden Melik Kürdim tarafından yönetiliyordu. Silvan’a geldiğinde iklimi sevdi ve oraya yerleşti, kendisinden koca bir zürriyet doğdu. İbranice’den bağımsız olarak kendi dillerini konuştular. Ne İbranice ne de Arapça, Farsça, Dari veya Pehlevi değil; hala Kürdim’in dili diyorlar. Silvan’da doğup konuşulan ve şu anda Kürdistan’da kullanılan Kürt dili, adını Peygamber Nuh topluluğundan Melik Kürdim’e borçludur.

Kurdistan, bölge ismi olarak ilk kez  Edessalı Matthias tarafından yazılmış olan Ermeni Kroniki adlı kitapta, bir bölgeyi adlandırmak için kullanılmıştır. Edessa’lı Matthias, Diyarbakır ve Siverek arasında olan bir bölgeyi K’rdstanac olarak tanımlamıştır.

Osmanlıda ilk defa Kürdistan adını kullanan Selçuklu Sultanı Sancar‟dır. Sultan Sancar‟ın kurduğu Kürdistan eyaletinin merkezi, Hemedan‟ın kuzey-batısındaki Bahar kalesidir. “Kürdistan eyaleti, Zagros dağlarının doğusunda Hemedan, Dinvar ve Kirmanşah vilayetlerini, batısında ise Şehrizur ve Sincar vilayetlerini içine alıyordu. Daha sonra değişik zamanlarda değişik yerler için Kürdistan adının kullanıldığını da görüyoruz. Nikitin, “ Kürtlerin oturduğu ülkeyi tanımak istersek Kürdistan adına dayanamayız, çünkü bu ad; yer, zaman ve mekân içinde sınırları bakımından  değişkenlik göstermiştir” demektedir.

KAYNAKLAR:

-VAN BRUINESSEN Martinus Martin, Kürdistan Üzerine Yazılar (Çev. Nevzat Kıraç vd) İstanbul 1992.

-NIKITIN Bazil, Kürtler, Ġstanbul 1994.

-Bois, Th. (2009). “Kurds, Kurdistān”. P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel ve W.P. Heinrichs (Ed.). Encyclopaedia of Islam.

–Encyclopedia Iranica, “Carduchi” by M. Dandamayev.

– Eagleton, William (1996). “Kurdish Rugs and Kelims: An Introduction”. Kurdish Culture and Identity. Zed Books Ltd. 

–Rawlinson, George, The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World, Vol 7, 1871.

-Speiser, E. A: (1930). Mesopotamian origins: The basic population of the near east. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press

-McDowall, David (2004). A modern history of the Kurds. I.B.Tauris.

– Gunter, Michael M. (1988). “The Kurdish Problem in Turkey”. Middle East Journal. 

-Polybius, The General History (trc. Mr. Hampton), London 1823, II.

-Strabo, The Geography (nşr. H. C. Hamilton – W. Falconer), London 1854, II

BERNAMEGEH

UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!