Kürt illeri kavramı bilindiği gibi Kürdistan illeri anlamında kullanılmaktadır. Kürdistan Kafkaslar’ın güneyi, Ermenistan, Irak, İran, Suriye ve Türkiye’ye ait toprakların bir kısmını kapsayan coğrafi bölgedir. Siyasi bakımdan özerk, federal bir bölge olarak uluslararası resmî tanınmaya sahip olan tek bölge Irak’ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi’dir. Ayrıca İran’da Kürdistan adında resmi tanınmış bir eyalet vardır. Suriye’de de ”Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi” denilen Batı Kürdistan Yönetimi de facto olarak varlık göstermektedir.
Kurdistan, bölge ismi olarak ilk kez Edessalı Matthias tarafından yazılmış olan Ermeni Kroniki adlı kitapta, bir bölgeyi adlandırmak için kullanılmıştır. Edessa’lı Matthias, Diyarbakır ve Siverek arasında olan bir bölgeyi K’rdstanac olarak tanımlamıştır.
Kürdistan‘ı idari bir terim olarak ilk kullanan Selçuk Sultanı Sencer’dir (1117-1157). Sencer İran’daki Hamedan şehrinin batısındaki Bahar kalesini merkez alan eyalete Kürdistan adını vermiştir.
Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Kürdistan’dan şöyle bahsedilir. (17. yüzyıl):
“Kürdistan büyük ülkedir. Bir ucu Erzurum, Van diyarlarından Hakkâri, Cizre, İmadiye, Musul, Şehrizor, Harir, Ardelan, Derne, Derteng’i de içererek Basra Körfezi’ne kadar yetmiş konak mesafe sayılır. Arap Irak’ı ile Osmanlı arasında bu yüksek dağlar içinde altı bin adet Kürt aşireti ve kabilesi güçlü bir sed olmasaydı Acem kavmi için Anadolu’yu istila etmek çok kolay olurdu (…) Ama bu Kürdistan’ın eni, boyu gibi geniş değildir.“
İlk Türkçe ansiklopedik sözlük sayılan Kamus’ul-Alam‘da ise Kürdistan hakkında şunlar yazılıdır, (1896):
“Kürdistan, Urmiye ve Van göllerinin kıyılarından Kerhe (Kerxe) ve Diyale ırmaklarının kaynaklarına ve Dicle’nin akış yatağına dek uzayıp, kuzeybatıya doğru sınırları Dicle’nin akış yatağını izleyerek, Fırat’ı oluşturan Karasu yatağına ve oradan kuzeye doğru, Aras havzasını Fırat ve Dicle havzasından ayıran su ayırımı çizgisine kadar ulaşır. Bu itibarla, Osmanlı İmparatorluğunda, Musul vilayetinin büyük bölümü, yani Dicle’nin solunda bulunan yerleri ve Van ve Bitlis vilayetleriyle Diyarbekir ve Mamuretulaziz* vilayetlerinin birer parçası ve Dersim sancağı Kürdistan’dan sayılır. İran’da da Kürdistan adıyla bilinen eyaletle Azerbaycan eyaletinin yarısı, yani güneybatı bölümü, Kürdistan’dır. Böylece Kürdistan, kuzeydoğu yönünden Azerbaycan, doğudan Irakı Acemî (Acem Irakı), güneyden Loristan ve Irakı Arabî (Arap Irakı), güneybatı yönünden Mezopotamya, kuzeybatı yönünden de Anatoli ile sınırlıdır.”
TÜRKİYE KÜRDİSTANI’NDA BULUNAN İLLERİN İSİMLERİ ŞUNLARDIR:
Ağrı
Agirî
Doğubeyazıt
Bazîd
Diyadin
Gîhadîn
Eleşgirt
Pakrewan – Zêdkan
Hamur
Hamur
Patnos
Patnos
Taşlıçay
Taşliçay
Tutak
Tutax
Ardahan
Erdexan
Damal
Damal
Göle
Golê
Hanak
Xanaq
Posof
Posof
Çıldır
Zurzuna
Adıyaman
Semsur
Besni
Bêsnî
Çelikhan
Cêlikan
Gerger
Alduş
Gölbaşı
Serêgolê
Kahta
Kolik
Samsat
Samosad
Sincik
Sincik
Tut
Tut
Batman
Elîh
Gerçüş
Kercews
Hasankeyf
Heskîf
Beşiri
Qubîn
Kozluk
Hazo
Sason
Qabîlcewz
Bitlis
Bilîs
Adilcewaz
Elcewaz
Güroymak
Nurşîn
Hizan
Hîzan
Mutki
Motkî
Tatvan
Tetwan (Tuxtewan)
Ahlat
Xelat
Bingöl
Çewlik (Çepexçur)
Genç
Darahênê
Karlıova
Kanîreş
Kiği
Gêxî
Solhan
Bongilan(Boxlan)
Yayladere
Conek
Yedisu
Cêrme
Adaklı
Hosnek
Diyarbakır
Amed
Bismil
Bîstmal
Çermik
Çêrmug
Çınar
Çinar
Çüngüş
Çanguş
Eğil
Gelê
Ergani
Erxenî
Hani
Hêne
Hazro
Hezro
Kocaköy
Karaz
Lice
Licê
Kulp
Pasur
Dicle
Pîran
Silvan
Farqîn
Erzincan
Erzingan
İlice
ilîce
Kemah
Kemah
Kemaliye
Exîn
Otlukbeyli
Qerequlax
Refahiye
Refahiye
Tercan
Derxene
Çayırlı
Mose
Erzurum
Erzirom-Erzan
Aşkale
Aşqele
Uzundere
Azord
Köprükoy
Çobandere
Karayazı
Gogsî
Ilıca
Germik
İspir
ispîr
Şenkaya
Kosor
Narman
Narman
Oltu
Oltu
Çat
Oxlê
Pasinler
Pasîn
Horasan
Pasîna Jêrî
Pazaryolu
Pazaryolu
Karaçoban
Qereçoban
Tekman
Tekman
Tortum
Tortum
Hınıs
Xinus
Elazığ
Mazra (Xarpêt)
Alacakaya
Xulaman
Ağın
Paxnîk
Arınak
Qerebegan
Baskil
Basqîl
Keban
Keban
Kovancılar
Qowanciyan
Maden
Mehden
Palo
Palo
Karakoçan
Dep
Silivre
Hezarê
Hakkari
Culemêrg
Çukurca
Çelê
Şemdinli
Şemzînan
Yüksekova
Gever
Gaziantep
Dîlok
Araban
Ereban
Islahiye
Eslahiye
Karkamış
Qerqamîs
Nizip
Bêlqiz
Nurdağı
Qurêder
Oğuzeli
Tilbeser
Şahinbey
Şahînbeg
Şehidkamil
Şehîd Kamil
Yavuzeli
Cîngîfe
Iğdır
Îdir
Aralık
Erelix
Karakoyunlu
Qereqoyinlî
Tuzluca
Xwêlîn
Kars
Qers
Akyaka
Akyaka
Arpaçay
Zaruşad
Digor
Dîgor
Kağızman
Qaqizman
Sarıkamış
Qamuşan
Selim
Selîm
Susuz
Susuz
Malatya
Melediye-Maladi
Akçadağ
Arga
Arapgir
Erepkîr
Betalgazi
Betalxazî
Yeşilyurt
Çirmixtî
Darende
Darende
Yazıhan
Fethiye
Hekimhan
Hekîmxan(Xan)
Doğangöl
Keferdîz
Doğanşehir
Mihacir
Bağlıca
Qela
Pötürge
Şîro (Pêtirgeh)
Muş
Mûş
Hasköy
Dêrxas
Korkut
Ezabkur
Varto
Gimgim
Bulanık
Kop
Melazgirt
Milazgir
Şırnak
Şirnex
Beytülşebab
Elkê
Cizre
Cizîr
İdil
Hezex
Güçlükonak
Basê
Uludere
Qilaban
Silopi
Silopiya – Girkê Emo
Urfa
Riha
Akçakale
Aqçeqele
Birecik
Bereçug
Hilvan
Curnêr
Bozova
Hewenc
Harran
Haran
Suruç
Mizar – Pirsus
Siverek
Siwêreg
Viranşehir
Wêranşar
Halfeti
Xelfetî
Kilis
Kilîs
Elbeyli
Elîbegî
Musabeyli
Musabegî
Polateli
Ispenax
Maraş
Meraş (Gurgum)
Elbistan
Albistan
Avşin
Avşîn
Pazarcık
Bazarcî
Ekinözü
Cela
Yangeçit
Çaxli
Türkoğlu
Eloglu
Nurhak
Nurheq
Mardin
Mêrdîn
Derik
Dêrik
Dargeçit
Kerboran
Kızıltepe
Qoser
Ömerli
Mahsertê
Midyat
Midyad
Nusaybin
Nisêbîn
Yeşilli
Rişmil
Savur
Stewrê
Mazıdağ
Şemrex
Siirt
Sêrt
Pervari
Berwazî – Xizxêr
Baykan
Hawêl
Kurtalan
Misric
Şirvan
Şêrwan
Tunceli
Dêrsim
Çemişkezek
Çemîşkezek
Mazgirt
Mazgêrd
Nazimiye
Qişle
Ovacık
Facîxe
Pertek
Pêrtag
Pülümür
Pilemore
Hozat
Xozat
Van
Wan
Çaldıran
Payîzaxa
Muradiye
Bêgirî
Edremit
Ertemêtan
Ozalp
Qerqelî (Ebexe)
Başkale
Elbak
Erçiş
Erdîş
Saray
Mehmudî
Bahçesaray
Miks
Gürpınar
Payîzawa
Çatak
Şax
Gevaş
Westan
BERNAMEGEH
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
