Kürtçe (Kürtçe: Kurdî, کوردی) veya Kürt dilleri, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye’nin doğu ve güneydoğusu, Suriye’nin kuzeyi, Irak’ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran’ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil grubudur.
Kürtçe; yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.
Kürtçenin genel olarak kabul gören dört lehçesi vardır: Kurmançca (Kurmancî), Soranca (Soranî), nispeten az sayıda kişi tarafından konuşulan bir güney lehçesi Leki ve Kelhur Zazaca (Zazakî) ve Gorani (Hewrami) de bazı dilbilimciler tarafından Kürtçenin birer lehçesi olarak değerlendirilmektedir.
Kurmanci, en yaygın Kürt lehçesidir. 15-17 milyon kişi tarafından Türkiye, Suriye, Irak, İran ve Ermenistan’da konuşulmaktadır.
Soraninin yazımı için çoğunlukla Arap-Fars alfabesi kulӀanılır. Son zamanlarda Kürtçe, Latin alfabesine geçme teşebbüsleri de olmuştur. Bu lehçede yazılı kaynak nispeten çoktur.
Zazaca da Kürtçe’nin diğer lehçeleri gibi Kuzeybatı İrani diller grubundadır. Burada Gorani ile beraber Zaza-Gorani olarak adlandırılan jenetik grubunu oluşturur. Farklı görüşler olmakla birlikte, kimi dilbilimcilere göre Zazaca Kürtçe’nin bir lehçesidir.
Leki; Güney lehçesine yakınlık arzeder, fakat zamanla Farsçanın etkisi altında kalmıştır. Batı Luristan, İlam ve Hamadan eyaletlerinde: Aliştar, Kuhdaşt, Nurabad-i Dulfan ve Hürremabad’da konuşulur. Zendler’in kullandiği lehçedir.
Gorani; İran – Irak sınırındaki Hawraman Dağlarında konuşulan bu dil, oldukça zengin bir geçmişe sahiptir. Farklı görüşler olmakla birlikte, birçok dilbilimci tarafından Kürtçe’nin lehçeleri arasında sayılmaktadır.
KÜRTÇE YAKIN GELECEK ZAMAN ÇEKİMİ
(DEMA BÊ/DEMA DAHATÛ YA NÊZÎK)
Bu zamanda o iş hala yapılmamış ancak yapılmak üzeredir. Bu zaman Türkçe’de yoktur. Burada ‘kirin’ yardımcı fiili zamanı belirlerken aldığı ekler yine daha önceki dersimizde gördüğümüz şahıs iyelik eklerini alır. Fiil ise gelecek zamandaki (Dema Dahatû/Dema Bê) gibi ‘bi’ önekini alır. Ancak Fiiller dersinde görüleceği gibi Kürtçe’de bazı fiiller (İngilizce’deki gibi) düzensiz filer olarak adlandırılabilir fiillerdendir ve bunlar diğer fiillere gelen sonek veya önekleri almazlar. Hatin (gelmek), Çûndin (gitmek) bu fiillerden ikisidir.
Örnek:
Ez dikim herim : ben gitmek üzereyim
Ez dikim bifirim : ben uçmak üzereyim
Tu dikî bixwî : sen yemek üzeresin
Tu dikî bidoşî : sen sağmak üzeresin
Ew dike were : o gelmek üzere
Ew dike bimre : o ölmek üzere
Em dikin bazdin : biz koşmak üzereyiz
Em dikin bisitirên : biz şarkı söylemek üzereyiz
Hûn dikin biqedînin : siz bitirmek üzeresiniz
Hûn dikin bibirin : siz kesmek üzeresiniz
Ew dikin birevin : onlar kaçmak üzereler
Ew dikin bikevin? : onlar kaçmak üzereler mi?
Ayni kalıbı diğer fiillerin çekimlerinde uyarlarız
Örnek:
Ez dikim birevim
Tu dikî birevî
Ev dike bireve
Em dikarin birevin
Hûn dikarin birevin
Ew dikarin birevin
Dîkkat edîlîrse tekil şahıs zamirlerinin aldıkları son ekler ekler farklı.
Ez-im / Ez dikarim birevim
Tu-î / Tu dikarî birevî
Ew-e / Ew dikare bireve
Çoğul çekimde çoğul şahıs zamirlerinin aldıkları eklere dikkat edelim.
Em-in / Em dikarin birevin
Hûn-in / Hûn dikarin birevin
Ew-in / Ew dikarin birevin.
BERNAMEGEH
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!