MELAYÊ GORANÎ’NİN HAYATI VE ESERLERİ – (Molla Gürani)
Asıl adı Şemseddin Ahmed b. İsmâil olan Melayê Goranî, farklı kaynaklarda Şemseddin yerine Şerefeddin ya da Şehâbeddin olarak yer almaktadır.
Hocası Makrîzî 28 Ağustos 1406 yılında Şehrizor’da dünyaya geldiğini dile getirmiştir.
Yine Makrizi onun önce Şerefeddin, daha sonra Şehâbeddin adıyla anıldığından bahsetmiştir.
Sehâvî ise onun 1410 senesinde Goran’da dünyaya geldiğini belirtir.
Kaynaklar arasındaki veriler tutarsız olmakla beraber Goran’ın nerede olduğu hakkında farklı görüşler mevcuttur.
Kimi kaynaklar burayı İsferâyin’in bir köyü olarak açıklarken bir kısmı da Güney Kürdistan’a bağlı Şehrezûr olduğu konusunda görüşler dile getirmiştir.
En ilginç olanı ise Bikāî’nin görüşüdür. Ona göre Melayê Goranî Diyarbekir ilindeki Hiler köyünde dünyaya gelmiştir.
Küçük yaşlarda dini eğitim alan Melayê Goranî, ilmi bilgisini geliştirmek amacıyla Bağdat, Diyarbakır, Hayfa ve Hınıs şehirlerine gitti.
On yedi yaşında Suriye’de bulunan Şam’a giderek çeşitli alimlerden dersler aldı.
Mısır’a bağlı Kahire’de kıraat, tefsir, hadis ve fıkıh ilimleri üzerine eğitim gördü.
Alim İbn-i Hacer Askalani’den hadis ve fıkıh dersleri aldı. Sahih-i Buhari’nin eserleri üzerine çalıştı.
Kahire’de verdiği ilmi derslerle tanınan Gorani, Şam’da dersler verdi.
Onun hayatında yeni bir döneme imza atan Molla Yegan’ın teklifi üzerine İstanbul’a geldi.
Molla Yegan aracılığıyla II. Murad ile tanıştırıldı ve II. Murad onu dedesi Murad-ı Hüdavendigar Gazi’nin Medresesi’nde görevlendirdi.
Buradaki görevlerinde yarattığı memnuniyetle Yıldırım Medresesi’ne tayin edildi.
Bu yıllarda bağlı olduğu Şafii mezhebinden Hanefi mezhebine geçti.
Gorani’yi büyük bir üne kavuşturan onun Şehzade Mehmed’e hocalık yapmasıydı.
Manisa sancakbeyliğine atanan II. Mehmed’e (Fatih Sultan Mehmed) özel dersler verdi ve danışmanlık yaptı.
Fatih, kısa zamanda Kur’an’ı hatmetmederek birçok alanda bilgi sahibi oldu.
II. Murad, oğluna verilen eğitimden memnun kalarak, Gorani’ye armağan olarak büyük miktarda mal ve para verdi.
İstanbul’u fethetme fikrinin sahibi olduğu dile getirilen Melayê Goranî, II. Mehmed’in İstanbul’u fethetmesinden sonra şeri ve örfi hukuktan sorumlu olarak Rumeli Kazaskerliği’ne atandı.
Gorani, Kazaskerlik, müderrislik ve Bursa Kadılığı yaptı.
Padişahla sorunlar yaşadığı bir dönem Kahire’ye gidip Mısır Sultanı Kayıtbay’ın yanında kaldı.
Fatih’in geri çağırması nedeniyle İstanbul’a geri döndü ve yeniden kazaskerlik ve Bursa Kadılığı yaptı.
1480 senesinde dördüncü Osmanlı şeyhülislamı olarak atandı.
Günlük 200 akça yevmiye ile görevlendirildi.
Adaleti ve dürüstlüğü ile tanınan Gorani, dört cami, bir Dar-ül Hadis Medresesi, bir hamam inşa ettirdi.
Sekiz yıl süren şeyhülislamlık görevinden sonra hastalanan Gorani, iyileşmek maksadıyla İstanbul’daki konağına yerleşti.
Öleceğini hisseden Gorani, kendisi ölene kadar Kur’an okumalarını istedi.
Gorani, 1488 senesinin kışında bir ikindi vakti vefat etti.
Hasır üzerinde taşınarak mezarına kondu.
II. Beyazıd cenaze namazını kıldırdı ve kalan borçlarını ödedi.
Kabri, Aksaray – Topkapı arasındaki Fındıkzade semtinde bulunan Karamanî Piri Mehmed Paşa Camii’nin karşısında yer almaktadır.
İstanbul Fatih’e bağlı Mollagürani semtine onun adı verilmiştir.
Eserleri:
-Gâyet-ül-Emânî fî Tefsîr-i Seb’il-Mesânî
-El-Kevser-ül-Cârî alâ Riyâd-il-Buhârî: Sahîh-i Buhârî’ye yazdığı şerh
-Şâtıbiyye Kasîdesi’nin Ca’berî şerhine dair bir hâşiye
3-İlmiyye Salnâmesi, S. Ali Kahraman v.dğr, İstanbul 1998.
4-Abdulcebbar Altun, Şeyhulislâm Molla Gürâni: Hayatı, Eserleri ve Tefsirdeki Metodu, Yüksek lisans tezi 1996, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
5-Mehmed Sofuoğlu, Tefsire Giriş, İstanbul 1981.
6-Sakıp Yıldız, Fatih’in Hocası Molla Gürânî ve Tefsiri, İstanbul.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin
başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
