Dengbejler Kürtlerde sözlü edebiyatın temsilcileridirler. Doktor Dengbêj mahlası ile tanınan Mehmet Metin Barlık Van’ın Saray ilçesinin Sırımlı köyünde 1964 yılında dünyaya geldi. İlköğrenimini köyünde tamamladı. Ortaokul ve liseyi Van’ın Özalp ilçesinde okudu.
Konya Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi İngilizce Öğretmenliği Bölümünü kazandı. 1985 yılında bu bölümden mezun olarak aynı yılın Ekim ayında Yüzüncü Yıl Üniversitesinde okutman olarak çalışmaya başladı.
Askerlik görevini 1989–1990 yılları arasında, Çankırı Astsubay Hazırlama Okulunda İngilizce öğretmeni olarak bitirdi.
1991 yılında, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde Yüksek Lisans ve Doktorasını tamamladı.
Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünde öğretim üyesi olarak çalıştı. Bir dönem TRT Kurdi’de Dengbej programında sevenleriyle buluştu.
Barlık, dengbêjlik kültürünün Kürt Edebiyatı açısından önemine şu sözlerle değiniyor:
”Sosyal, tarihi, politik, ekonomik nedenler ve Kürd topluluklarının, toplumlarının, milletinin kendisinde, sosyal yapısında bulunan farklı özelliklerden dolayı yazı dili Kürd kültüründe diğer kültürlerle eş zamanlı gelişmemiş. Yani 1860’lara kadar gidersek ilk Kürd dengbêji olarak bildiğimiz Evdalê Zeynıkê’nin Sürmeli Mehmed Paşa’nın Divanının dengbêji oluşundan bugüne gelirsek o dönem ve ondan önceki dönemlerde de bu kültür vardı. Sözlü kültür hem Kürd tarihini, kültürünü, folklorunu, yaşam biçimini adet, gelenek ve göreneklerini de taşıyan, dilini de taşıyan bir özelliğe haiz olduğu için Dengbêjlik kültürü çok çok önemlidir. Son birkaç yıldır yapılan çalışmaları takip ediyorum, bunlar koca bir deryada bir katre dahi değildir. Bizim de çalışmalarımız söz konusu ama o kadar bakir o kadar çalışılası güzel bir alan ki; gençlere, yeni akademisyenlere bu işi sevenlere öneriyorum, çalışılması gerekir. Yalnızca Kürd kültürü, Dengbêjlik sözlü kültürü veya yazılı kültürü değil Anadolu’daki diğer kültürlerinde çalışılması çok büyük bir zenginlik olur kanısındayım.”
Mehmet Metin Barlık her ne kadar dengbejliğiyle tanınsada aslında o makaleleri ve yazdığı kitaplarıyla iyi bir yazardırda.
Barlık, Serhad Dengbêjliğinin tanımını ise şu sözleriyle dile getiriyor:
”Büyük divanları olur, müzik eşliği olmaz, Dengbêje herhangi bir yardımcı enstrüman olmaz, saz olmaz ve ses gücü ile divanlarda bulunur, divanların bir büyüğü olur ev sahibi yada rîspî dediğimiz bir büyüğümüz olabilir. Herkes toplandıktan sonra bu toplantıda konuklar olabilir. Toplantılar sadece Dengbêjlerin toplanacağı toplantı da değildir, bazı istişarelerin yapıldığı, konuların tartışıldığı, komşuların sıkıntılarının giderildiği ve o bölge içerisinde yaşayan insanların sıkıntılarının da tartışıldığı ve çözüm bulunduğu yer divandır. Aynı zamanda o günün Dengbêjliği Serhad Bölgesi Dengbêliği, aynı zamanda divanın Dengbêji, kendisinin ait olduğu divan sahibinin de kim olduğunu, ne olduğunu, soyunu, kahramanlık ve başarılarını veya başarısızlıklarını eğer gerekiyorsa konuklara anlatan bir kişidir. Serhad Denbêjliğinde ‘Rüya Dengbêjliği’ dediğimiz âşıklık kültüründe de olan rüya ile belli bir seviyeye olma, icazet alma ve Dengbêliğe başlama motifi var. Bu da Serhad Bölgesindeki örneklerinden bir tanesi Êvdale Zeynıkê’dir.”
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
