Mezopotamya Topraklarında Yaşamış Kungaların Sırrı Nedir
Titiz DNA dizilemesinden sonra, Institut Jacques Monod’dan gelen ekip, kemiklerin bir kunga’ya – dişi bir evcil eşek ile bir erkek yaban eşeğinin melezine – ait olduğuna inanmakta. Bulgular Science Advances dergisinde yayınlandı.
Bronz çağı Mezopotamya’sından bir eşek-kıçlı melez, insanlar tarafından yetiştirilen bir melez hayvanın bilinen en eski örneğidir. Ata benzer hayvanların kemikleri 4500 yıl öncesine dayanmaktadır ve antik atgiller kimliğini çevreleyen onlarca yıllık anlaşmazlığa son vermiştir.
Bugün kunga olarak bilinen 25 hayvanın kemikleri, 2006 yılında kuzey Suriye’deki bir kraliyet mezarı olan Tell Umm el-Marra’da keşfedildi. İskeletlerin tamamı atlara benzemekteydi, ancak farklı oranlara sahip olmaları arkeologları şaşırttı.
Gizemli atgiller, Mezopotamya’da eski metinlerde ve ikonlarda da görülmektedir ve burada “diplomasi, tören ve savaşta” kullanıldıkları tasvir edilmektedir. Daha büyük kungalar araçları çekmek için kullanılırken, daha küçükleri tarımda, örneğin saban çekmek için kullanılmaktaydı.
Eşekler ve Kungalar Aynı Tür Mü?
Suriye’de 4500 yıllık bir mezarda bulunan koşum hayvanlarına ait DNA’lar analiz edilerek, Göbeklitepe’de bulunan 11 bin yıllık eşek kemiği ve günümüz Suriye Yaban Eşeklerinin DNA’ları ile karşılaştırıldı.
Mezardaki melez binek hayvanı iskeletlerinin, Sümer tabletlerinde yer alan savaş arabalarına koşulan ‘Kunga’lar ile aynı tür olduğu tahmin ediliyor.
Çivi yazılı tabletler ve mühürler, Mezopotamya’da evcil atların kullanılmaya başlanmasından çok önce, M.Ö 3. binlerde, özellikle diplomatik törenlerde ve savaş araçlarındakunga adı verilen çok değerli binek hayvanlarının kullanıldığını belgelemekteydi.
Ancak kungaların ne cins bir koşum hayvanı olduğu tespit edilemiyordu. Bugüne dek kazılarda ortaya çıkan bulgular, Kungaların zoolojik sınıflandırılmasına dair bilgi vermiyordu.
Suriye’nin kuzeyindeki Umm el-Marra’daki Erken Tunç Çağına ait eserlerin bulunduğu kraliyet mezarlığında gerçekleştirilen arkeoloji kazılarda ortaya çıkan ve 4500 yıllık olduğu tespit edilen koşum hayvanlarına ait iskeletler, büyük ihtimalle Kunga adı verilen binek hayvanlarının soyunun aydınlatılmasını sağladı..
Makalede yer alan bilgilere göre; Umm el-Marra’daki kraliyet mezarlığında bulunan ve ilk etapta bir tür at iskeleti olduğu sanılan hayvanlardan elde edilen DNA’lar incelendi.
DNA’dan elde edilen genomun analizine göre hayvanın annesi Suriye yaban eşeği, babası ise soyu 1929’da tükenen Asya yaban eşeği.
Arkeologlara göre, mezarda ortaya çıkan melez hayvan; Sümer sanat eserlerinde resmedilen, çivi yazılı kil tablet metinlerinde bahsedilen ve atların gelmesinden önce Mezopotamya’da yaşadığı tasvir edilen at benzeri bir hayvan olan kunga olabilir.
Göbekli Tepe’den gelen ~ 11.000 yıllık bir Suriye yaban eşeği (hemippe)
Aştırmacılar “Göbekli Tepe’den gelen ~ 11.000 yıllık bir Suriye yaban eşeği (hemippe) ve hayatta kalan son iki hemippe ile birlikte bu ~ 4500 yıllık tek eşlilerden birinin genomlarını sıraladık.
Kungaların dişi evcil eşekler ile erkek hemipler arasındaki F1 melezleri olduğu sonucuna vardık ve böylece melez hayvan yetiştiriciliğinin en eski kanıtlarını belgeledik” diyorlar.
Erken Suriye-Mezopotamya uygarlığından akıllı küçük bir düzen, açıkça ileri bir üretme anlayışına sahipti.
“Bu eski toplumların melez yetiştirme gibi karmaşık bir şey tasavvur etmelerini görmek şaşırtıcı, çünkü bu kasıtlı bir hareketti: evcil eşekleri vardı, Suriye yaban eşeklerini evcilleştiremeyeceklerini biliyorlardı ve atları evcilleştirmemişlerdi.
Böylece, ana türlerin her birinde arzu edilen farklı karakterleri birleştirmek ve iki farklı türü yetiştirmek için kasıtlı olarak bir strateji geliştirdiler.” dedi yazar Eva-Maria Geigl.
Melez hayvanlar çoğunlukla kısır olduğundan, bu hiç de fena bir başarı değildi, yani her kunga kasıtlı olarak yaratılmış olmalıydı.
Bu ekstra güçlük, kunga’nın nihai yok oluşunu açıklayabilir. 4.000 yıl önce evcil atın gelişi, Mezopotamya toplumlarına benzer şekilde güçlü, üremesi çok daha kolay olan, hızlı bir hayvan sağladı.
