”Büyük olasılıkla “Mittanamuva” şahsi bir ad değildi. Maryannulu Mitannili-Hurrili hekimlerin, kâtiplerin ve rahiplerin hepsinin genel adı bu dönem “Amuva veya Muva” olabilir. Zaten tıbbi, sihir, dil uzmanlığı, rüya tabirciliği, falcılık ve kehanetler yaşanan dönemde din adamlarından soruluyordu. Herhalde en marifetli olanlara etnik soylarından ötürü “Mittanamuva” deniyordu.”
Bahoz Şavata
Kadim tarihte Kürdlerin ilk ataları olduğu bilinen Mitanniler zamanında din adamlarına Mittanimuva denirdi. Mitanniler MÖ 16.- ve II. yy lar arasında günümüz Kürdistan toprakları dışında Suriye, Filistin, Kilikya ve İç Anadolu topraklarına egemen olmuşlardı. Bir çok Beylik ve Devlet kurmuşlardı. Başlıca bilinen en büyük devletleri Mitanni, Kizzuwatna, Kassit, İşuva/Muşki, Alzi vs. idi. Bizler Mitanni kayıtlarına yeni arkeolojik çalışmalar neticesinde kavuşmaktayız. Şimdilik Mitanniler hakkında bizi bilgilendiren tarihi kayıtlar Hitit, Mısır El Amarna Mektupları, Ugarit (Lazkiye), Asur, Kizzuwatna ve kendi kayıtlarıdır.
Bu kayıtlarda dikkatimizi çeken Mitannililerin Hindui- Aryan dini inançları ve din adamları Mittanimuvalarının marifetleridir. Hitit kaynaklarında öğrendiğimize göre Mitanni soylu din görevlisi “Mittanili Muva’lar/Mitannamuva’lar” asıl dini görevlerinin yanı sıra Maji (sihir-büyü) metotlarını da çeşitli maksatlarla kullanan oldukça marifetli kişilerdir. Özellikle saraylarda görevli Mitannamuva din adamlarının, bu kayıtlara göre dini görevlerinin yanı sıra, kâtiplik, doktorluk, çevirmenlik, sihir ve büyücülük yapabilen yetenekli insanlar olduğu görülüyor.
Bu yetenekleri nedeni ile bölgedeki bütün krallıkların saraylarında bulunuyorlar ve onlara hizmet ediyorlar.
Rahiplerin tıp uzmanlığını, büyücülükle ile birlikte sürdürdükleri hastaları tedavi ve büyü metotları ile iyileştirmeye çalıştıkları görülüyor. Büyücü Mitannuvalar, savaş zamanı kötülüklerden ve belalardan korunması için savaşanların atlarını yağlıyorlar, orduyu tütsülüyordular.
Bir Hitit tablette Mitannili kâtip’in marifetleri anlatılmıştı. ”Babamın zamanında, küçük bir çocukken fena bir hastalığa duçar oldum. Babam beni başkâtip “Mittanamuva’nın” eline verdi ve o beni bu hastalıktan kurtardı. Mittanamuva’ya, biraderim (kıral) Muvatalli ona ihsanda bulundu ve ondan Hattuşa’ya gelmesini talep etti. Fakat Mittanamuva’nın oğlu Purandamuva’yı aldı ve onu başkâtip yaptı.” Bu tekstte anlaşılan hekimler ve rahipler Mitannili’dir. O sıra onlara “Amuva veya Muva” denmektedir. *Bkz. A. Götze, Hattusilis (MVAeG 29. 3. 1925) s.41 KBo IV 12. ikinci fıkra KUB IX I, II 17 dedir. KUB XXIV 1 göre tercümesi O.R. Gurney tarafından “Hittite Prayers of Mursili II (AAA 27, 1940) da işlenmiştir.
Ele geçen tabletlerde, Hitit toplumunda “hekim” sıfatı taşıyan bazı kadın isimlerine karşılanmıştır. Anlaşılan bu marifetli insanlar sadece erkekler değildi. Bayan doktorlar ve büyücüler de vardı. Tabletlerde ismi geçen bu kadın hekimlerin iyileştirme amaçlı olarak sihir-büyü metotları ile tedavi yöntemlerini kullandıkları anlaşılmıştır. Heinrich Otten ve Christel Rüster’in “‘Ärztin’ im Hethitischen Schrifttum” başlıklı bu makalesinde, kendilerinden “kadın hekim” olarak bahsedilen “Makija marat Sim’al, Mammitum-ummi ve Azzari” isimli kadın hekimler ve uyguladıkları yöntemlere yer verilmiştir. Ayrıca bu kadın hekimlerin sadece sihir-büyü yöntemler ile tedavi uyguladıkları ve tıbbi bir müdahale yapmadıkları görülmektedir. Ancak yeterli belgeye sahip olmadığımız için, bu konuda kesin bir sonuca varmak da mümkün değildir. Bugüne kadar ilgili tabletlerden bilinmeksizin, Hitit Başkenti Hattuşaş-Büyükkale Kral Kalesinin (Çorum) tablet koleksiyonuna ait kütüphane kataloglarında bulunan kadın hekimlerden (MUNUSA.ZU veya MÍA.ZU), adlı birinin iki (yerde) bahsi geçmektedir. Her iki durumda, düşman üzerine taarruz öncesinde savaşacak olanların majik (sihirle) koruma talimatının niprojecisi olarak, Azzari (MUNUSA.ZU) isimli bir kadından bahsedilmektedir. KUB 30.42 I 8 vd.’ındaki satırların içeriği şöyledir:
Mitannili “Hurri soylu ‘kadın hekim’ Azzari’nin ‘ince yağı’ ile bir başkomutanın atlarının, arabalarının ve onun ‘savaş teçhizatının’ ovulması” Fransızca tercüme: Kadın hekim. –Ne zamanki bir kişi orduları bir düşman şehrine karşı sefer için bir yere götürür, ordunun önünden giden kumandana sıvı yağ nasıl adanır ve kumandan, atları, arabası ve teçhizatın bütünü [sıvı yağ ile] nasıl ovulur.” *Bkz. (H. G. Güterbock’a göre) Hittite Prayers of Mursili II (AAA 27, 1940) da işlenmiştir.
Büyük olasılıkla “Mittanamuva” şahsi bir ad değildi. Maryannulu Mitannili-Hurrili hekimlerin, kâtiplerin ve rahiplerin hepsinin genel adı bu dönem “Amuva veya Muva” olabilir. Zaten tıbbi, sihir, dil uzmanlığı, rüya tabirciliği, falcılık ve kehanetler yaşanan dönemde din adamlarından soruluyordu. Herhalde en marifetli olanlara etnik soylarından ötürü “Mittanamuva” deniyordu. Eldeki arkeolojik bilgilerden öğrenebildiğimiz şimdilik bu kadar..
Bu Doğu Aryan soylu Kürdlerin de ataları olan Mitannilerdeki din adamları mesleki geleneklerinin benzerini yine aynı kültür ile Medli Magi din adamlarında göreceğiz. Magilerin ünlü dini kitabı Avesta’da özellikle sihir ve büyü ile uğraşanlara “Magâunô” denmektedir. İlk okumada “Muva ve Magâunô” adlarının telaffuz yakınlıklarını siz de fark etmişsinizdir.*Bkz. Avesta. Yasna 33.7: Orada geçen “ýâ sruyê parê magâunô “so I can be heard beyond Magi/ cümlesinden; “Magâunô” adlı Magilerin, normal din adamı Magilerden mesleklerinden daha fazla iş yaptıklarını anlaya bilisiniz.” Bilindiği üzere Magiler sihir, büyü ve falcılıkları ile Yakın Doğu’da ünlü idiler. Onları dünya Hz İsa’ın doğumunu müjdeleyen “Yıldız Falcıları” olarak tanımışlardı…
Varlıklarında yüzlerce yıl aralıklar ile bahsedilen aynı inançlı Mitanni ve Medli din adamlarının sihir ve büyücüleri, kullandıkları metotlar biri diğerinin benzeri.. Adları da birbirlerine ne kadar çok yakın! “Muva ve Magâunô”…
