Nuristaniler, çoğunlukla Afganistan’ın Nuristan, Nangarhar ve Kunar vilayetleri ile Pakistan’ın Hayber-Pahtunhva eyaletinin Çitral ilçesinin dağlık vadilerinde yaşamaktadırlar.
Nuristanilerin yaşadığı bölge güney Hindu Kuş dağlarında bulunmaktadır ve bölgenin batısından Alingar Nehri, merkezinden Peç Nehri ve doğusundan Landai Sin ve Kuner nehirleri geçmektedir.
Nuristaniler, Hint-İran kökenli yerli bir etnik gruptur.
Nuristani Dili
Nuristaniler, Nuristani dilini konuşmaktadırlar.
Nuristani dili, Hint-Aryan ve İranî dillerle beraber Hint-İran dil ailesindeki üç ana gruptan birisidir.
Çoğunlukla Doğu Afganistan’da, az da olsa Pakistan’ın Hayber Pahtunhva eyaletinin Çitral ilçesindeki birkaç bitişik vadide neredeyse 214.000 konuşanı bulunmaktadır.
Nuristani dili 19. yüzyıla kadar literatürde tanımlanmamıştır.
Bölgenin eski adı Kafiristan olup, bu bölgede konuşulan diller Kafiri veya Kafiristani olarak belirtilmiştir.
1896 yılında bölgenin İslamiyeti benimsemesinden bu yana terimler şu anki terimlerle değiştirilmiştir.
Kalaşlar, kültürel özellikleri ve tarihi dinleri bakımından Nuristani halkına çok yakındır ve bu halk bir Nuristani dili olan Kalaşa-ala ya da bir Hint-Aryan dili olan Kalaşa-mun konuşmaktadır.
Nuristan dillerinin kökenleri ve Hint-İran dilleri içindeki yerleri hakkında ortaya konulan üç değişik teori bulunmaktadır.
Bu teoriler şunlardır:
Georg Morgenstierne’nin çalışmalarını takiben, Nuristani dili genellikle Hint-İran dillerinin üç ana alt grubundan biri olarak İran ve Hint-Aryan ile birlikte kabul edilmiştir.
Dardik dilleri ile açık benzerlikleri dolayısıyla Nuristani’nin Hint-Aryan alt grubunun bir kolu olabileceği tartışılmıştır.
Nuristani’nin İran alt grubu içinden çıktığı ve daha sonra Dardik gibi bir Hint-Aryan dilinden etkilendiği son teori olarak öne sürülmüştür.
Nuristani dili, modern zamanlarda herhangi bir gerçek merkezi otoriteye tabi olmamış Hindu Kuş Dağları’nın izole bölgelerindeki kabile halkları tarafından konuşulmaktadır.
Bu alan, günümüz Afganistan’ının kuzeydoğu sınırı boyunca ve günümüz Pakistan’ının kuzeybatısının bitişik kısımları boyunca yer almaktadır.
Nuristani dilleri konuştuğu tahmin edilen çok az sayıda insan göz önüne alındığında, dillerinin nesli tükenmekte olduğu kabul edilmemektedir.
Pek çok Nuristani günümüzde Afganistan’da Dari ve Peştuca, Pakistan’da Çitralce gibi çeşitli dilleri konuşmaktadır.
Nuristan Halkı – Din, Kültür, Nüfus, Yaşayış
Nuristaniler günümüzde İslam dinine inanmaktadırlar.
Nuristaniler, din değiştirmeden önce eski bir Hinduizm biçimini uyguladılar.
Gayrimüslim dini uygulamalar bugün Nuristan’da bir yere kadar halk adetleri arasında yerini almaktadır.
Kendi kırsal alanlarında geçim kaynağı olarak çoğunlukla çiftçilik, çobanlık ve mandıracılık yaparlar.
Nuristan, sınırdaki boş konumu nedeniyle Afganistan’ı çevreleyen bölgelerden de çok sayıda yerleşimci aldı.
Nuristanilerin nüfusları 125.000 ile 300.000 arasındadır.
MÖ 4. yy’da Büyük İskender onlarla karşılaşmış ve inatçı ve uzun bir direniş gösterdikten sonra nihayet onları yenmiş, onları bölgenin diğer halklarından kültürel ve dini olarak farklı olarak tanımlamıştır.
Nuristaniler eskiden “Siah-Posh ( siyah cüppeli ) ve “Safed-Posh (beyaz cübbeli ) ve Lall-Posh (Kırmızı cübbeli) olarak sınıflandırılırdı.
General Issa Nuristani, Sovyetlerin Afganistan’ı işgali sırasında Kral’dan sonra ikinci komutandı.
General Issa, öldürülmeden önce Nuristan halkını Sovyet Ordusuna karşı “Cihat”a çağırdı.
Koms kabilesinin önderliğindeki Nuristaniler, 1978’de Komünistlere karşı isyan eden ilk Afganistan vatandaşlarıydı.
Kunar, Nangarhar, Badakhshan ve Panshir gibi bazı eyaletlerin fethinde önemli bir rol oynadılar.
Bundan sonra Nuristan, 1979’dan 1989’a kadar Sovyet güçleriyle en kanlı gerilla savaşlarından bazılarına sahne oldu.
1989’da Sovyet birliklerinin geri çekilmesinin ardından Mevlavi Ghulam Rabani, Kunar Eyaletinin valisi olarak ilan edildi.
Nuristaniler, Peştunlar gibi resmi bir aşiret yapısına sahip değildir, ancak kendilerini, ait oldukları yerel bölgelerin adlarıyla belirtirler.
Toplamda, bu tür 35 adlandırma vardır: Beşi kuzey-güney vadilerinden ve 30’u doğu-batı vadisinden.
Nuristaniler çoğunlukla ince, uzun boylu, sarışın ve kumral, ağırlıklı olarak mavi ve açık gözlü, alpin ırk özelliklerine sahiptir.
Kaynaklar:
1-Martin Ewans, Afghanistan: a short history of its people and politics, Harper Perennial, 2002.
2-The Káfirs of the Hindu-Kush by Sir George Scott Robertson.
3-Aryan idols: Indo-European mythology as ideology and science, 2006.
4-Hauner , M. (1991). The soviet war in afghanistan. United Press of America.
5-History & Culture of Indian People, R. C. Majumdar, A. D. Pusalkar, K. M. Munshi.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
