Oligarşi, küçük ve ayrıcalıklı bir grubun iktidarda olduğu yönetim şeklidir. Oligarşinin üyesi ya da destekçisi olan kişi ya da grupları tanımlamak için oligark terimi kullanılır.
Genellikle bu grubun bencilce ve görevlerini kötüye kullanarak gerçekleştirdiği, despotça bir yönetim şeklidir.
Oligarklar, küçük ve ayrıcalıklı bir grubun iktidarda olduğu yönetim şekli olan oligarşi içerisinde yöneticilere verilen bir isimdir. Oligarşinin üyesi ya da destekçilerini ifade etmek için ‘oligark’ terimi tercih edilir.
Oligarklar genellikle ulusal siyaseti etkilemek için yeterli kaynakları kontrol eden bir memur veya iş adamıdır.
Oligarklar bir sektöre hakim olmak için tekelci taktikler kullanır, kendi çıkarlarını desteklemek için yeterli siyasi güce sahiptir, faaliyetlerini yoğun bir şekilde koordine eden birden fazla işletmeyi kontrol eder.
Oligarklar, 1991’de Sovyetler Birliği’nin çökmesinden sonra öne çıkan, aşırı varlıklı bir grup Rus vatandaşını tanımlamak için de kullanılır.
Bu oligarklar, devlete ait varlıkları şeffaf olmayan özelleştirmelerle elde etmiş ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yakın ilişkiler kurmuştur.
Oligarşi, tarihte birçok farklı ülke ve toplumda görülmüş bir yönetim şeklidir.
Oligarşi yönetimleri ilk defa M.Ö. 4. yüzyılda Atina tarafından kabul edilmiştir.
Antik Yunanistan’da Sparta ve Roma Cumhuriyeti, oligarşik toplumların en iyi örnekleridir.
Orta Çağ’da, İtalyan şehir devletleri olan Venedik ve Ceneviz de birer oligarşi idi.
Oligarşi, modern dönemde de pek çok ülkede devam etmiştir.
Özellikle Sovyetler Birliği’nin dağılması ve ekonominin özelleştirilmesinden sonra Rusya ve Ukrayna’da oligarklar adı verilen zengin ve güçlü kişilerin siyasi ve ekonomik sahnede etkili oldukları görülmüştür.
Oligarşi kelimesi, Fransızcadan “oligo-” (az, birkaç) ve “arkhein” (yönetmek) kelimelerinden oluşturulmuştur. Oligarşide egemenlik az sayıda kişinin ya da birkaç ailenin elinde bulunur. Fiili egemenliğin küçük bir zümre tarafından kullanıldığı yönetim biçimine oligarşi denir.
Oligarşi, tarihte ve günümüzde pek çok ülkede görülmüştür. Örneğin, Eski Yunanistan’da Atina şehir devletini 30 kişilik bir idareciler takımı yönetirdi.
Sovyetler Birliği’nin dağılması ve ekonominin özelleştirilmesinden sonra Rusya merkezli çok uluslu özel şirketler, analistlere göre Rus oligarkların yükselişine sebep oldu. Bu oligarklardan pek çoğu doğrudan devlet başkanı gibi yüksek rütbeli resmî makamlarla etkileşim içindedirler.
Siyaset bilimcileri, herhangi bir sonunda oligarşiye dönüşeceğini öngörmüştür. Bunu, Oligarşinin Tunç Yasası olarak adlandırmıştır.
Bu okulun düşünce sistematiğinde modern demokrasiler, oligarşi olarak kabul edilmişlerdir. Bunun sebebi olarak, siyasi rakipler arasında görülebilir ve uygulanabilir farklılıkların gerçekten küçük olması ve oligarşik elitlerin saygın siyasi makam ve mevkilere kendilerince sıkı sınırlamalar koymasını saymışlardır.
Özellikle bu sınırlandırmalar, politik kariyerleri sıkı biçimde, seçilmemiş olan patronlarının güdümüne bırakmıştır.
Buradan yola çıkarak şu yaygın terim ortaya çıkmıştır: “Tek bir vardır, o da hükûmet partisidir.”
Oligarşi, tarihte ve günümüzde pek çok ülkede görülmüştür. Örneğin, Antik Yunanistan’da Sparta ve Roma Cumhuriyeti, Orta Çağ’da Venedik ve Ceneviz, modern dönemde ise Rusya, Ukrayna, Suriye, Küba, Cezayir, Suudi Arabistan, İran ve Irak oligarşi ile yönetilen ülkelerdir.
Amerika Birleşik Devletleri’nin de modern oligarşi ile yönetildiği iddia edilmektedir. Çünkü devlet yönetiminde ekonomik seçkinler ve organize gruplar söz sahibidir.
