Öner Ünalan, 5 Ocak 1935 tarihinde Bursa’da dünyaya geldi.
1924 yılında İskeçe’nin Kurular köyünden (bugünkü Komnina) Türkiye’ye göç eden bir ailenin oğludur.
Baba adı Halil, anne adı Ayşe’dir.
Bursa Erkek Lisesi’nde okudu.
Almancayı ortaokul ve lisede öğrendi.
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’ni bitirdi.
Daha sonra ABD’de eğitim dalında yüksek lisans yaptı.
Öğretmen, teknik eleman, danışman (müşavir) ve yönetici olarak çalıştı. 1988 yılında emekli oldu.
1965 senesinde “Karıncayı İncitmeyen Adam” isimli kısa öyküsüyle, Yunus Nadi Armağanı kısa öykü birincilik ödülünün sahibi oldu.
Çeşitli dergilerde az sayıda öykü ve şiir yayımladı.
1970 yılından sonra dil üzerine çalışmalarına ağırlık verdi.
Güneş Dil Teorisi, halk dili, Türkçede “ve” sorunu, çevirmek ve dil yenilemek, bilimsel terimlerin Türkçeleştirilmesi, dil-ideoloji ve politika gibi konularda çalıştı.
1977 yılında Cemal Süreya, Vecihi Timuroğlu ve Ahmet Say ile birlikte, Türkiye Yazıları dergisini çıkardı.
Özellikle dil-ideoloji ve politika üzerinde yazdığı inceleme ve derlemelerini Soyut, Türkiye Yazıları, Tan vd. dergilerde yayımladı.
Yazılarının bir kısmını “Dil ve Politika” (1993) ismiyle kitaplaştırdı.
Yine dil üzerinde günlük biçiminde yazdığı denemelerini Papirüs’te (1980-1981), Dize’de (1995-1998) ve Evrensel Kültür’de (1998-1999) yayımladı.
Yazılarında genellikle Ragıp Gelencik takma adını kullandı.
Öner Ünalan’a göre politika her alana olduğu gibi dile de el atar.
Dolayısıyla dil ve dille ilgili sorunlar da politikanın konusu ve aracı olmaktan kurtulamazlar.
Ünalan, “Dil ve Politika” isimli kitabının önsözünde şöyle der: “Belirli bir politika, her alanda, dayandığı ideolojiye uygun ve çıkarlarını gözettiği toplum kesimince benimseniveren değer yargıları, önyargılar, kanılar, sanılar ve onlara bağlı belirli bir düşünüş ve davranış yaratır. Bütün bunlar o politikanın kendisi gibi savunulmak gerekir. Politik işbölümünde bu savunmayı üstlenenler, tarihi ve güncel olayları onlara uygun yorumlayıp çarpıtırlar, bu teknik bir konu sayılan dilde de kaçınılmaz olarak böyledir. Bu nedenle, savaşılan politika ya da politikaların her alanda olduğu gibi, dil alanında da iyi tanınması gerekir.”
Öner Ünalan, dil çalışmalarının yanında İngilizce ve Almancadan yaptığı çevirilerle, önemli bilimsel yapıtları Türk diline kazandırdı.
Örneğin, Charles Darwin’den “Türlerin Kökeni”, “İnsanın Türeyişi” ve “Seksüel Seçme” (Eşeysel Seçme); Albert Einstein ve Leopold Infeld’den “Fiziğin Evrimi”‘ni Türkçe’ye çevirdi.
Ayrıca, Karl Marx’tan “Matematiksel Elyazmaları”, Friedrich Engels’ten “Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm”, Fidel Castro’dan “Dünya Bunalımı”, John Desmond Bernal’dan “Marx ve Bilim” gibi çok sayıda kitap çevirdi.
Bazı çevirilerinde Ferhat Gelendeş takma ismini kullandı.
Charles Darwin’in bilim tarihindeki yerini “Darwin Ne Yaptı” (1997) isimli popüler bilim kitabında anlattı.
Dil-politika ilişkisi ve dilsel sorunlar üzerine kaleme aldığı ve çeşitli dergilerde yayımladığı günlüklerini “Dil Günlüğü” (1999) ismiyle kitaplaştırdı.
Kitap, ölümünden sonra 2012 yılında yayımlandı.
