Peyman, 29 Haziran 1909’da Diyarbakır’da, İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından çıkarılmıştır. Diyarbakır’ın ilk özel gazetesi olan Peyman’a 1 Haziran 1909’da ruhsat verilmiştir.
Özellikle Ziya Gökalp’in katkıları oldukça önemlidir. Diyarbakır Vilayet Matbaası’nda basılan Peyman gazetesinin sahibi ve sorumlu yazı işleri müdürü Miri Katibzade Şükrü, başyazarı ise E. Baki’dir. Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülken’e göre Ziya Gökalp bu gazetenin en önemli yazarıdır ve yine ona göre Ziya Gökalp; gerçek adı dışında Vedat, Tevfik, Sedat ve Mehmet Mehdi gibi adlarıyla bu gazetede yazılar yazmıştır.
Kürtçe gazete kategorisinde değerlendirilmesi sadece bazı sayılarında Kürtçe yazılar yayınlanmasındandır. Böylece Osmanlı tarafında çıkarılan bir gazetede ilk kez Kürtçe dilinden içeriğe yer verilmesi anlamında bir ilki teşkil etmektedir.
Devlet matbaası olan Diyarbakır Vilayet Matbaası’nda basılan gazete Diyarbakır’da yayınlanan ilk özel gazete olarak bilinmektedir. Çok dilli bir yayın içerigine sahip olan Peyman’da, Ermenice, Süryanice, Arapça ve Kürtçe haber ve yazılara yer verilerek bazen bu dillerde özel sayfalar yapılmaktaydı.
Hilmi Ziya Ülken, Türkiye’de Çagdas Düsünce Tarihi adlı eserinde Ziya Gökalp’ın bu gazetede Vedat, Tevfik Sedat, ve Mehmet Mehdi isimleri ile yazı yazdığını belirtmektedir. Gazetenin 12. sayısında Ziya Gökalp Selanik’teki İttihat ve
Terakki kongresine gitmeden hemen önce yazdığı “Sureti Nutuk” başlıklı Kürtçe ve Türkçe bir yazı yazmıştır.
Diyarbakır vilayet matbaasında basılan Peyman Gazetesi toplam 12 sayı yayınlanmıştır. Son sayısı 31 Ağustos 1909 yılında çıktıktan sonra yayınına son verilmiştir.
Peyman gazetesi, Osmanlılık şiarı ile yayın hayatına başlamasına rağmen, sonradan Türkçülük fikrine kaymıştır.
Gazete, Ziya Gökalp’in İttihat ve Terakki çizgisinde bir yayın politikası takip ederek, Kürtlerin taleplerini dile getiren bir yayın organı olma sıfatını yitirmiştir. Başlangıçtan beri, İttihat ve Terakki’nin genel politikaları ekseninde yayın yapan gazete, Kürdistan ve Diyarbakır sorununa da değinmiştir. Bu bakımdan gazete, genel olarak sadece Kürtlerin sorunları ile ilgilenmemiş, o dönemin siyasi ve toplumsal duyarlılıklarını da dile getirmiştir.
Gazetenin bir Kürt gazetesi olarak kabul edilmesi konusunda ortak bir kanaat yoktur. Bu nedenle, yayın politikası dikkate alındığında Peyman gazetesinin bir Kürt gazetesi olduğu tartışmalı bir konudur.
Gazetenin Kürt basını içerisinde sayılmasının nedeni, yayın politikasından değil, imtiyaz sahibinin Kürt olması ve Kürtlerin yaşadığı bölgede basılmasıdır.
Kaynaklar:
-Kaya, F . (2008). Osmanlı Döneminde Kürt Basını, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
-Malmisanij, M. (1986). Yüzyılımızın Başında Kürt Milliyetçiliği ve Dr. Abdullâh Cevdet. Stockholm: Jîna Nû Yayınları.
-Yücel, M. (1998). Kürt Basın Tarihi (Tezkip), İstanbul: Aram Yayınları.
-Osmanlı Dönemi Kürt Basını, İlhan Kaya, Enver Yalçın, Gülşah Savaş Çakmakcı, Ukam.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
