Fransız ekonomist ve düşünür Proudhon, 15 Ocak 1809 tarihinde Besançon, Fransa’da dünyaya geldi.
Yoksul bir ailenin çocuğudur.
Tam adı Pierre-Joseph Proudhon’dır. Çocukluğunda çobanlık yapan Proudhon daha sonra kendini öğrenime adamıştır.
18 yaşına kadar okula gidebildi.
Bir basım evinde tashihçilik yapmış olan Proudhon, daha sonra basım evi sahibi olmuştur, bu arada bol bol okuma imkanı bulmuştur.
Proudhon, ilerde yazacağı kitaplarda yoksulluk içinde geçen yıllarını kuvvetli çizgilerle anlatmayı ihmal etmemiştir.
Proudhon’un düşüncelerini İkinci İmparatorluk devrinde hızlanan endüstriel gelişmeden önceki zanaatkar ve köylülerin Fransa’sında gelişmiştir ve biçimlenmiştir.
Proudhon’un anarşizm kuramcılarının arasında ayrı bir yeri bulunmaktadır. Anarşizm kendini bir eylem öğretisi olarak kabul ettirmek isteyince Proudhon’un yolundan gitmiştir.
Bu öğretinin pratik yanına değer veren en önemli anarşist kuramcı Proudhon’dur.
Başkaldırma onu hiçbir zaman nihilizme itmemiştir.
Tersine, halkın eski törelerini, çağdaş toplumun bozmaya çalıştığı değerlerini savunmak için başkaldırır.
Böylece öğretisinin hem devrimci, hem de gelenekçi olan iki özelliği anlaşılmış olur.
Georg Wilhelm Friedrich Hegel gibi Proudhon da iki akımın doğmasına yol açmıştır: Sağcı Proudhon’culuk; Solcu Proudhon’culuk.
Kendisine inananlar arasında tanrıtanımazlar olduğu gibi, Hıristiyanlar da vardır; faşistler olduğu gibi sendikacılar da vardır.
1844 yılında Paris’te Alman göçmenleriyle ilişki kuran Proudhon, Karl Marx’la da tanışmıştır.
1846 yılında “Sefaletin Felsefesi”ni yayınlamıştır. (Karl Marx da bu kitaba karşı alaylı bir tonda “Felsefenin Sefaleti” adlı eleştirisini yazacaktır.)
Proudhon, 1846 senesinde tekrar Paris’e yerleşti.
1848 Devrimi’nde orada kaldı ve devrimin temel düşüncelerinin kendi düşünceleriyle uyuşmadığını kavradı.
4 Temmuz 1848 tarihinde milletvekili olarak seçildi.
Millet Meclisi’nde verdiği bir söylevde halktan “burjuvazinin kurbanı” diye söz edince şimşekleri üstüne çekti.
1849 senesinde üç sene hapis ve 3,000 Frank para cezasına çarptırıldı.
Cezaevinde yattığı sırada “Bir Devrimcinin İtirafları” adlı yapıtını kaleme aldı.
1858 yılında “Devrimde ve Kilisede Adalet” adlı yapıtında kiliseye çattığı için yine üç senelik hapis cezasına çarptırılmıştır; bu yapıtı “dine ve ahlaka hakaret” sayılmıştır.
Daha sonra Proudhon Belçika’ya sığınmıştır.
Genel aftan sonra Paris’e dönmüştür.
Proudhon’un sosyal ve siyasî fikirlerini iki ana temele dayandırmak olasıdır.
İktisadî ve sosyal fikirlerinin temeli meşhur “mülkiyet hırsızlıktır” cümlesiyle özetlenebilir.
Proudhon’un hedefi özel mülkiyeti ortadan kaldırmak değil, onu zararsız hale getirmek, onu herkese açık tutmaktır.
O özel mülkiyetin çalışmadan kazanç sağlamasını eleştirmektedir.
O kira, rant, faiz, kâr, iskonto, komisyon gibi emeksiz gelirlere, imtiyaz ve tekellerin sağladığı haksız kazançlara karşıdır. Proudhon kapitalizme olduğu kadar, komünizme ve sosyalizme de karşıdır.
Aslında komünizmi benimsemez ve mülkiyetin yerine bir çeşit geçici sahipliği koymakla yetinir.
Ancak bu sözüyle Proudhon karşımıza bir sosyalist yazar olarak çıkmaktadır. Proudhon da bütün sosyalist yazarlar gibi liberal iktisadî sisteme ve mülkiyet rejimine ağır hücumlarda bulunmuştur.
Rekabet ve tekellerin lüks ve sefaleti bir arada yarattığını ortaya koydukları zaman onlarla aynı fikirdedir.
Ancak iktisat politikası dışında sosyalistlerin müspet bir teklifte bulunamadıklarını da ileri sürmekten geri kalmaz.
Proudhon, 19 Ocak 1865 tarihinde Paris, Fransa’da 56 yaşında hayatını kaybetti.
