1911 senesinde Kastamonu’nun Cide ilçesinde dünyaya geldi.
Yedi kardeşin sonuncusu olan Ilgaz’ın doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir.
Nüfus kayıtlarına göre doğum tarihi 8 Mayıs 1911’dir
Babasının vefatı nedeniyle Kastamonu Muallim Mektebi’ne (öğretmen okulu) girdi.
Mezun olduktan sonra Gerede ve Akçakoca’da ilkokul öğretmeni olarak görev yaptı.
1932 yılında kızı Gönül dünyaya geldi.
Daha sonra Gümüşova’ya başöğretmen olarak tayin edildi.
1933 yılında askerlik için kayıt altına alındı.
1938 senesinde Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat bölümünden mezun oldu.
Mezuniyetinden sonra Adapazarı’na atandı.
Verem hastalığına yakalandığı için öğretmenlik yapamadan buradan ayrıldı ve İstanbul Yakacık Sanatoryumuna yatarak tedavi gördü.
İstanbul’da Karagümrük Ortaokulu’nda Türkçe öğretmenliği yaptı.
1943 senesinde Karagümrük Ortaokulunda bir öğretmenle kavga ettiği için Nişantaşı’na sürüldü.
1944 senesinin Ocak ayında yayınladığı Sınıf adlı kitabıyla adliyeler ve hapishaneyle tanıştı.
Bir süre saklandıktan sonra, 24 Mayıs 1944’te Birinci Şubeye teslim oldu.
6 ay hapse çarptırılan yazar, hapishaneden çıktığında öğretmenliğini kaybetti.
İçerde sağlığı bozulan Ilgaz, Heybeliada Sanatoryumuna yattı.
1946 senesinde öğretmenliğe geri döndü fakat 1947’de temelli olarak bu şansını kaybetti.
Günleri dergi ve gazetecilik ile şiir yazarak geçiyordu.
1953 senesinde Devam adlı kitabı toplatıldı ve yazar hakkında soruşturma açıldı.
27 Mayıs’tan hemen önce gönderilmesi planlanan sürgünden 27 Mayıs 1960 askeri darbesiyle kurtuldu.
1966 senesinde Ilgaz’ın oyunlaştırdığı Hababam Sınıfı romanı Ulvi Uraz Tiyatro Topluluğu tarafından sahnelendi.
Oyun 1969 senesinde İstanbul Tiyatrosu’nda sahnelendi.
Aynı yıl Çatal Matal adlı oyunu da Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından sahnelendi.
1971’de kızı Defne dünyaya geldi.
Aynı yıl Basın Şeref Kartı aldı.
Sınıf Yayınları’nı kurdu ve kendi kitaplarını yayımlamaya başladı.
Sansüre takılan Hababam Sınıfı, Umur Bugay’ın senaryosuyla sansürden geçti ve Ertem Eğilmez’in yönetmenliğinde sinema filmi olarak çekildi.
Fakat yazar bu durumdan hoşnut değildi, kitap toplumsal eleştirilerinden arıtılmış ve eğlencelik bir komedi haline dönüştürülmüştü.
Filmin başarısından sonra 6 film daha çekildi.
1974 senesinde emekli oldu ve Cide’ye yerleşti.
12 Eylül (1980) döneminde Cide’de sürekli tehdit ve rahatsız ediliyordu.
Bir gün oturduğu evin karşısındaki binaya Rıfat Ilgaz evden çıkarılmadığı takdirde evin taranacağına dair bir not asıldı.
28 Mayıs 1981 gecesi Yıldız Karayel romanını yazdığı dönem gözaltına alındı.
Gözleri bağlanarak ve zincirlenerek merkeze kadar yürütüldü ve Kastamonu, Et Balık Kurumu mezbahasından bozma hapishaneye konuldu.
Doktor muayenesi hastalığını kanıtlayınca jandarma tarafından Ballıdağ Sanatoryumuna yatırıldı.
Daha sonra oğlu Aydın Ilgaz ile yaşamak üzere İstanbul’a döndü.
Adına etkinlikler ve festivaller düzenlendi. Fikri Sağlar’ın Kültür Bakanlığı döneminde bir çeşit itibar iadesi olarak Kültür Bakanlığı plaketi verildi.
2 Temmuz Sivas Madımak Katliamında yakın dostu Asım Bezirci ve birçok kişinin katledildiği haberine çok üzüldü.
Ilgaz, 5 gün sonra, 7 Temmuz 1993 tarihinde evinde yaşamını yitirdi.
Zincirlikuyu Mezarlığı’na, Asım Bezirci’nin yanına defnedildi.
Eserleri:
Şiir kitapları:
Yarenlik (1943): 1946’da ikinci basımı yapıldı.
Sınıf (1944): Kovuşturmaya uğradı. 6 ay hapis yattı.
Yaşadıkça (1947): Toplatıldı.
Devam (1953): Toplatıldı.
Üsküdarda Sabah Oldu (1954)
Soluk Soluğa (1962): Yeni şiir çok azdır, genellikle derleme.
Karakılçık (1969)
Uzak Değil (1971)
Güvercinim Uyur mu (1974)
Kulağımız Kirişte (1983)
Ocak Katırı Alagöz (1987)
Çocuk Bahçesi (1995): Çocuklar için şiirler
Bütün Şiirleri (1983): 9 cilt olarak
Bütün Şiirleri: 1927-1991 (2004)
Romanları:
Hababam Sınıfı (1957): Önce dizi hikâye olarak Dolmuş dergisinde yayınlandı. Sonradan roman olarak toplandı. Film uyarlamalarına esin kaynağı oldu. Ayrıca tiyatroda da sahnelendi.
Pijamalılar (Bizim Koğuş) (1959): Önce Bizim Koğuş adıyla yayınlandı. Daha sonra 1973’te Pijamalılar olarak çıktı.
Karadenizin Kıyıcığında (1969)
Halime Kaptan (1972)
Meşrutiyet Kırathanesi(1974)
Karartma Geceleri (1974): Yusuf Kurçenli tarafından filmi çekildi. Başrolünü Tarık Akan oynadı.
Sarı Yazma (1976)
Yıldız Karayel (1981)
Apartıman Çocukları (1984)
Hoca Nasrettin ve Çömezleri (1984)
Hababam Sınıfı İcraatın İçinde (1987)
Anı kitapları:
Yokuş Yukarı (1982)
Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra (1986)
Dördüncü Bölük (1992): Damian Croft tarafından İngilizce’ye çevrildi, Milet Publishing tarafından yayınlandı.
Köşe Yazarlığı:
Nerde Kalmıştık
Cart Curt
Öykü kitapları:
Radarın Anahtarı (1957)
Don Kişot İstanbul’da (1957)
Kesmeli Bunları (1962)
Nerde O Eski Usturalar (1962)
Saksağanın Kuyruğu (1962)
Şevket Ustanın Kedisi (1965)
Garibin Horozu (1969)
Altın Ekicisi (1972)
Palavra (1972): Önceden Don Kişot İstanbul’da adıyla yayınlandı.
Tuh Sana (1972)
Çatal Matal Kaç Çatal (1972)
Bunadı Bu Adam (1972)
Keş (1972)
Al Atını (1972)
Hababam Sınıfı Uyanıyor (1972)
Hababam Sınıfı Baskında (1972)
Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (1972)
Rüşvetin Alamancası (1982)
Sosyal Kadınlar Partisi (1983)
Çalış Osman Çiftlik Senin (1983)
Şeker Kutusu (1990)
Çocuk edebiyatı:
Bacaksız Kamyon Sürücüsü
Bacaksız Okulda
Bacaksız Paralı Atlet
Bacaksız Tatil Köyünde
Bacaksız Macera Peşinde
Bacaksız Sigara Kaçakçısı
Öksüz Civciv
Küçükçekmece Okyanusu
Cankurtaran Yılmaz
Kumdan Betona
Çocuk Bahçesi (Şiir)
Alman Dilinde olan Kitapları:
Der Dreikäsehoch und die Riesenmelone. Edition Orient, Berlin 2006; ISBN 978-3-922825-68-5
Der Dreikäsehoch auf der Polizeiwache. Edition Orient, Berlin 2007; ISBN 978-3-922825-70-8
Der Dreikäsehoch in der Schule. Edition Orient, Berlin 2008; ISBN 978-3-922825-72-2
Tiyatro Oyunları:
Hababam Sınıfı Ulvi Uraz Tiyatrosu tarafından sahnelendi 1965
Hababam Sınıfı Uyanıyor: Filme çekildi.
Hababam Sınıfı Baskında
Hababam Sınıfı Sınıfta kaldı: Filme çekildi.
Türk Çocukları Türk Çocukları: Çatalzeytin Festivali’nde öğrenciler tarafından sahnelendi.
Çatal Matal Kaç Çatal (1972): Daha sonra Uzun Eşek Oyunu olarak yeniden yazıldı. Çatal Matal 1972’de Ordu Belediyesi Karadeniz Tiyatrosu tarafından, Uzun Eşek ise Cide’de sahnelendi.
Abbas Yola Giden: 1993’te Kartal Rıfat Ilgaz Sahnesi Oyuncuları tarafından sahnelendi.
Ödülleri:
1982 Yıldız Karayel ile Madaralı Roman Ödülü
1982 Yıldız Karayel ile Orhan Kemal Roman Armağanı
1987 Ocak Katırı Alagöz ile Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü
1993 Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü.
Hakkında Yazılan Eserler:
Asım Bezirci – Rıfat Ilgaz (ISBN 975-348-036-9, 1997, İstanbul, Çınar Yayınları)
Asım Bezirci – Temele Gül Dikenler (ISBN 975-348-049-0, 1993, İstanbul, Çınar Yayınları)
Aydın Ilgaz – Sınıf’ın Efsanesi (ISBN 975-348-190-X, 2004, İstanbul, Çınar Yayınları)
Mehmet Saydur – Biz de Yaşadık: Dünden Bugüne Rıfat Ilgaz (ISBN 975-348-106-3, 1998, İstanbul, Çınar Yayınları)
Mehmet Saydur – Markopaşa Gerçeği (ISBN 975-348-159-4, 2001, İstanbul, Çınar Yayınları)
Mehmet Saydur – Rıfat Ilgaz’lı Yıllar (ISBN 975-348-064-4, 1994, İstanbul, Çınar Yayınları)
Bernamegeh Türkçe
