Mehmet Ruhi Su, 1912 senesinde Van’da dünyaya geldi.
Anne ve babasının kim olduğunu Ruhi Su kendisi de bilmediği gibi ailesi hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Çocukluğunun büyük bir kısmını evlatlık verildiği fakir bir ailede ve sonra da Adana Öksüzler Yurdu’nda (Darül Eytam) geçirdi.
İstanbul’da askerî okullarda eğitim gördü; fakat müziğe olan sevgisi ve ilgisi onu müzik eğitimi almaya itti.
Adana Öğretmen Okulu’nda okurken, Ankara’ya Müzik Öğretmen Okulu’na (Musiki Muallim Mektebi) girmeye hak kazandı.
Adana Öğretmen Okulu’ndayken aşık olduğu ebe-hemşire olan Münire Sevimle evlendi.
Bu evlilikten 1934 senesinde Balıkesir’de oğulları dünyaya geldi. İsmini Güngör koydular. Güngör, henüz altı yaşlarındayken Ruhi ile Sevim Hanım boşandılar.
1942 senesinde Ankara Devlet Konservatuvarını’nın Şan bölümününden mezun oldu.
Aynı senelerde Ankara Cebeci İkinci Ortaokulu’nda ve Hasanoğlan Köy Enstitüsü’nde müzik öğretmenliği yaptı.
Cumhurbaşkanlığı Orkestrası’na seçildi, konservatuvarın opera bölümünde de okudu ve ardından Devlet Operası’nda çalıştı.
Devlet Operası sanatçısı olarak, Bastien Bastienne, Satılmış Nişanlı, Madame Butterfly, Fidelio, Tosca, Yarasa, Aşk İksiri, Rigoletto, Figaro’nun Düğünü, Maskeli Balo ve Konsolos gibi operalarda rol aldı.
Türk Opera Sanatı’nın temelinde Ruhi Su’nun da katkısı ve etkisi çoktur.
Ankara Radyosu’nda onbeş günde bir yayınlanan türkü programı yaptı.
Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi’nde büyük bir koro oluşturdu. Aldığı klasik batı müziği eğitimi, türkülerinin yorumunun ve performansının kuramsal alt yapısını oluşturdu.
Ruhi Su, sosyalist dünya görüşüne sahiptir. 1952-1957 seneleri arasında 1951 TKP tevkifatı dolayısıyla cezaevinde yattı.
1960 yılında İstanbul Taksim Belediye Gazinosu’nda sahne alan Ruhi Su, bir yandan da halk türkülerini kaydedip arşivledi.
Bu arada radyoda da ‘Basbariton Ruhi Su Türküler Söylüyor’ anonsuyla sunulan bir radyo programı da yaptı.
Bu programlardan birinde seslendirdiği “Serdari Halimiz Böyle N’olacak? Kısa çöp uzundan hakkın alacak” türküsü nedeniyle “halkı sınıflara ayırmak yoluyla Komünizm propagandası yapmak” suçlamasıyla radyodaki işi son buldu.
Söylediği türkülerdeki siyasi vurgular nedeniyle aleyhinde kampanyalar başlatıldı ve radyodaki işini de kaybetti.
Sanatçı, türküleri düzenleyip yeniden yorumlama işini tek başına sürdürdü.
1975 yılında Dostlar Korosu’nu kurdu.
1978 yılından sonra çıkardığı kasetlerle halk müziğinin yaygınlaşmasına büyük katkı sundu. Aydınlara türkü dinlemeyi öğreten kişi olarak da tanınmaktadır.
Ruhi Su, Ahmet İsvan ve Necdet Uğur’un uzun uğraşıları neticesinde ilk defa 1977’de pasaport alabildi.
Böylece yurtdışında da konser verebildi. Almanya, Hollanda, Belçika, İngiltere, Fransa ve Avustralya’da konserler verdi.
Pasaportunun süresi bitti. Yeni pasaport başvurusu yakalandığı prostat kanserinin tedavisi için yapıldı, fakat herhangi bir gerekçe gösterilmeden reddedildi.
Ruhi Su için altı Alman sanatçının Kültür Bakanlığı’na başvuru yaptığı öğrenildi.
Heinrich Böll, Wolf Bierman, Ingeborg Drewitz, Günter Grass, Siegfried Lenz, Günter Wallraff imzalı mektupta, Kültür Bakanlığı’ndan Ruhi Su’nun yurt dışında tedavi edilebilmesi için pasaport verilmesine vesile olması talep ediliyordu.
Aynı sanatçılar Ruhi Su’ya da bir mektup yazdılar. Bu gayretleri sonucunda nihayet kapılar aralandı ve “tedavi amaçlı ve yalnız bir defaya mahsus olmak üzere” yurt dışına çıkışına müsade edildi.
Fakat artık vakit çok geçti. 20 Eylül 1985 Cuma günü sabaha karşı saat 04.00’te Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi Onkoloji Servisi’nde hayatını kaybetti.
22 Eylül 1985 Pazar günü Şişli Camii’nde kılınan öğle namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi. Ruhi Su’nun cenaze törenine binlerce kişi katılım gösterdi.
1988 yılında kabri başında bulunan anıt, 2009 senesinde kimliği bilinmeyen kişiler tarafından silahlı saldırıyla tahrip edildi.
Ruhi Su, Alevi Deyişlerini seslendirmiş, Pir Sultan’ın, Hatayi’nin ve diğer ozanların deyişlerine de yeni yorumlar kazandırmıştır.
Nazım Hikmet’in şiirlerini ilk besteleyen sanatçılardandır.
1957 yılında Sansaryan Han’da cezaevindeyken daha sonra evleneceği Sıdıka Umut için söylediği Mahsus Mahal isimli türküsüyle ün sahibi oldu.
Ruhi Su, ölümüne kadar 16 tane 45’lik plak, 11 tane de uzunçalar çıkardı. Vefatının ardından kurulan Ruhi Su Kültür ve Sanat Vakfı aracılığıyla eşi Sıdıka Su ve oğlu Ilgın Su özel arşivlerdeki ses kayıtlarından yararlanarak plak, kaset ve CD üretimini sürdürdüler. Vakfın merkezi İstanbul Beyoğlu’ndadır.
Albümleri:
*Seferberlik Türküleri ve Kuvayi Milliye (1971) Destanı
*(1972) Yunus Emre
*(1972) Karacaoğlan
*(1973) Pir Sultan Abdal
*(1974) Şiirler – Türküler
*(1975) Köroğlu
*(1976) El Kapıları (Sümeyra Çakır ve Ruhi Su Dostlar Korosu ile birlikte)
*(1977) Sabahın Sahibi Var (Ruhi Su Dostlar Korosu ile birlikte)
*(1978) Semahlar (Ruhi Su Dostlar Korosu ile birlikte)
*(1980) Çocuklar, Göçler, Balıklar
*(1981) Zeybekler
*(1986) Pir Sultan’dan Levni’ye
*(1986) Ezgili Yürek
*(1986) Ekin İdim Oldum Harman
*(1987) Kadıköy Tiyatrosu Konseri
*(1988) Beydağı’nın Başı
*(1988) Dadaloğlu ve Çevresi
*(1989) Huma Kuşu ve Taşlamalar
*(1990) Sultan Suyu “Pir Sultan Abdal’dan Deyişler”
*(1991) Dostlar Tiyatrosu Konseri (Sümeyra Çakır ile birlikte)
*(1992) Ankara’nın Taşına Bak
*(1993) Uyur İken Uyardılar
*(1994) Barabar
*(1995) Aman Of
*(2002) Seçmeler ve Hapishane Türküleri
*(2003) Beni Ağlatırsan Yoluna Ağlat
Bernamegeh Türkçe / bernamegeh@gmail.com