Rusya, Kuzey Avrasya’da bulunan, federal yarı başkanlık tipi cumhuriyetle yönetilen bir ülkedir. Kuzeybatıdan güneydoğuya Rusya; Norveç, Finlandiya, Estonya, Letonya, Litvanya, Polonya (ikisi birden Kaliningrad Oblastı ile), Belarus, Ukrayna, Gürcistan, Azerbaycan, Kazakistan, Çin, Moğolistan ve Kuzey Kore ile komşudur.
Deniz sınırı olarak Ohotsk Denizi ile Japonya, Bering Boğazı ile bir ABD eyaleti olan Alaska ve Karadeniz ile Türkiye ile de komşudur. 17.098.246 km² veya Sivastopol ile Kırım’ın tanınmayan bölgeleri de dikkate alındığında 17.125.191 km²’lik yüzölçümü ile Dünya’nın en geniş ülkesidir.
Dünya yaşam alanının sekizde birini kapsar. Rusya aynı zamanda 2021 yılı itibarıyla 145,9 milyon nüfusu ile dünyanın en kalabalık dokuzuncu ülkesidir. Kuzey Asya’nın tamamına ve Doğu Avrupa’nın büyük bir kısmına uzanan Rusya, dokuz saat dilimine yayılır ve üzerinde çok çeşitli çevre ve yer şekilleri bulunur.
RUSYA’DAKİ KÜRTLER
Rusya’daki Kürt Nüfusu
2002 tarihli nüfus sayımı verilerine göre Rusya’da, Müslüman olan 19 bin 600 Kürt ve Yezidi olan 31 bin 300 Kürt bulunmaktadır. Ama Rusya’daki Kürt diasporasının tahminleri daha farklı, onlara göre bu rakam en az 300 bin kişidir.
Rusya’daki Kürtler daha çok Moskova, Krasnoyard, Yaroslav, Tanbotskiy, Nijnenovogorod, Novosibir, Celabinski, Adigey Cumhuriyeti ve Saratov bölgelerinde yaşamaktadırlar.
Rusya’daki Kürtlerin Durumu
Sibirya
Primorski Krayı bölgesine sürdürülmüş Kürtler. Stalin döneminde özelikle Karabağ’dan çok sayıda Kürt Sibirya’ya sürgün edildi. Bir kısmı buradan Kazakistan’a veya Kırgızistan’a geçmiştir, kalanlar ise iki nesildir bu bölgede yaşamaktalar.
Primorski Krayı’nın pasaport ve vize servisine göre Vladivostok’ta iki Kürt aile ve krayda 30 Kürt kaydedilmektedir. Bazı kaynaklar ise bu sayının çok daha fazla olduğu yönündedir.
Encyclopedia of Diaspora‘ya göre Sibiriya’da şu an dağınık olarak yaklaşık 35.000 (bunların 30.000’i Vladivostok’ta) Kürt yaşamaktadır. Yeni araştırmalar Kürtlerin Rusyadaki sayısının çok daha fazla olduğu yönündedir.
1988-1994 yılları arasında yaşanan Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sırasında binlerce Kürt evlerini, mallarını bırakarak Rusya’ya göç etmek zorunda kalmıştı.
Birinci Dağlık Karabağ Savaşı, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı’nın Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlanmasını isteyen Ermeniler ile bunu kabul etmeyen Azeriler arasında başlayan ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Azerbaycan ile Ermenistan arasında çatışmaya dönüşen Şubat 1988-Mayıs 1994 tarihleri arasında süren savaştır. Savaş öncesinde ve etnik çatışmaların sıcak savaşa dönüşmesi sonrasında Sumqayıt Pogromu, Kirovabad Pogromu, Bakü Pogromu gibi pogromlar, Hocalı Katliamı, Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı ve Maragha Katliamı gibi katliamlar yaşanmıştır.
Bu pogromlarda yaşadıkları bölgeleri terketmek istemeyen binlerce Kürtte katledildi. Bu dönemde yaşamlarını güvenceye almak isteyen binlerce Kürt Rusya’ya yerleşmek zorunda kalmıştır.
2020 yılında Dağlık Karabağ’da Türk Devletî destekli Azerbaycan ile Ermenistan ve onun desteklediği tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti arasında yaşanmış silahlı çatışmalardan dolayı bölgede yaşayan binlerce Kürt Rusya’ya göç etmek zorunda kalmıştır. Çatışmalar 27 Eylül 2020 sabahı, Karabağ Savaşı (1988-1994) sonrasında kurulan temas hattında başlamıştı.
Dağlık Karabağ’ın ikinci en büyük şehri Şuşa’nın Azerbaycan kontrolüne geçmesi sonrası 9 Kasım 2020 tarihinde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in arabuluculuğu ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan tarafından Ateşkes Antlaşması imzalanarak Dağlık Karabağ bölgesindeki tüm çatışmalara 10 Kasım 2020 tarihinde Moskova saati ile 00.00 itibarıyla son verildiği açıklandı. Tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona ermesini kabul etti.
Azerbaycan’ın askeri ve diplomatik zaferi ile sonuçlanan savaşın ardından yeniden imar çalışmaları başlatıldı ve yerinden edilmiş on binlerce Azeri ve Kürt mülteci geri dönmeye başladı. Savaş sonucunda 40 bin Azeri ve 90 ile 100 bin Ermeni bireyin yerinden edildiği rapor edilirken yerinden edilen Kürtlere dair herhangi bir veri yayınlanmamıştı. Bu durum Kürtlerinde Azeri olarak verilere işlenmesinden kaynaklanıyordu.
Yıllara yayılan sürgün ve çatışmalar nedeniyle resmi olmayan verilere göre, Rusya’da yaşayan Kürtlerin sayısı 100 bin civarı olarak değerlendirilmektedir.
Rusyadaki Kürt Dernekleri
Bugün Rusyada en etkin Kürt dernekleri arasında Uluslararası Kürt Dernekler Birliği ve açılışını Selahattin Demirtaş’ın yaptığı Kürt İşadamları Derneği bulunmaktadır.
