Serbedâriler, İlhanlı Devleti’nin yıkılışından sonra İran’da kurulan ve Horasan ile Esterabad yörelerinde 1337-1381 arasında hüküm süren bir devlettir. Yöneticileri Şii inancına sahipti.
H. 737 / M. 1337 yılında Serbedârlar Hükûmeti’nin kurucusu olan Abd’ûr-Razzak’ın kardeşi Vecd’ed-Dîn’in de
aralarında yer aldığı çok önemli güçlerle Tus şehrinin üzerine yürüyen Hasan Cevrî müridlerinden “Derviş Aziz” tarafından Horasan’da büyük bir ihtilâl çıkartıldı.
Serbedârîler, kitlelerin o dönem Moğol yönetiminin adaletsizliği ve otoriter baskılarına karşı duyduğu hoşnutsuzluğun bir ifadesi olarak kuzeybatı İran’da, özellikle Sabzewar şehrinde Sufileri ve Şiileri bir araya getiren popüler bir sosyal-devrimci hareketin adı olarak ortaya çıktı.
Bu hareketin içinde Sünniler olmakla birlikte büyük çoğunluğu sosyal adalet isteyen Şiilerden oluşmaktaydı.
Gerçekleştirdikleri ihtilalin içinde çiftçiler, zanaatkarlar, aydınlar, küçük toprak sahipleri ve kent ile kır yoksulları vardı.
Serbedârlar hükümeti Horasan’da Ebû Bekir Beyhakî’nin de memleketi olan Beyhak kasabasına bağlı “Şîʿa-i Bâtıniye” mezhebinin en yaygın olduğu “Paştin” köyünde doğan Abd’ûr-Razzak tarafından kurulmuştu.
Abdürrezzâk bir tartışma sırasında kardeşi Vecîhüddin Mes‘ûd tarafından öldürülür.
Kendisine katılan taraftarları gittikçe artan Mes‘ûd, Mâzenderanlı Şiî şeyhi Halîfe’nin müridi Şeyh Hasan-ı Cûrî ile birlik ederek daha da güçlenir.
Mes‘ûd H. 741 (1340-41) yılında Nîşâbur’u ele geçirir.
Türkistan, Belh, Tirmiz, Herat, Hâf, Khûhistan, Kerman, Meşhed, Nişapur gibi büyük şehirlerin tamamı Hasan Cevrî müridlerinin denetimi altına girer.
Gürgân (Cürcân) nehri civarında meydana gelen muharebede Togay Timur bozguna uğrar, kaçmaya çalışan veziri Alâeddin Muhammed yakalanarak öldürülür.
Togay Timur’un başşehri olan Gürgân ile Câcerm, Damgan, Simnân’ı ele geçiren Serbedârîler topraklarını genişletir.
Bu durum Herat Kertleri’ni tedirginliğe düşürür. Bu iktidar süreçlerinde, Kertler ve Serbedârîler arasında yapılan savaşta Hasan-ı Cûrî öldürülür.
Mes‘ûd’un ölümünden sonra iktidar Muhammed Aytimur’e geçer, fakat hükümranlığı fazla sürmez ve Hasan-ı Cûrî’nin müridleri tarafından öldürülür.
İlerleyen yıllarda Timur Hicri 783’te Miladi 1381’de Serbedârîler’in başşehri Sebzevâr üzerine sefer başlatır, Serbedârîler emiri Hâce Ali, Timur’un hizmetine girerek iktidarını sürdürmeyi garanti altına alır.
Hâce Ali’nin 788 (1386) yılında öldürülmesiyle Serbedârî hânedanı dönemi fiili olarak biter.
Serbedârîler terimi aynı zamanda çağdaş İran tarihinde, 1982 yılında Amal şehrinde iktidardaki rejime karşı
silahlı ayaklanma sırasında Sarbadaran adlı İran Komünist Birliği ile ilişkilendirilerek anılmıştır.
Sarbadar kelimesi, gerillalar için bir metafor olan Farsça Sarbadar’dan (darağacındaki baş) gelmektedir.
Serbedariler’in Hükümdârları:
-Abdulrazzak bin Fazlullah (1332–1338)
-Vaciheddin Mesut bin Fazlullah (1338–1343)
-Muhammed Aytemur (1343–1346)
-Kaba Isfendiyar (1346–1347)
-Lütfüllah (1347–1348 d.1361)
-Hoca Tacceddin Ali (1348–1353)
-Yahya bin Karavi (1353–1358)
-Zahireddin (1358–1359)
-Haydar el-Kassab (1359–1360)
-Lütfüllah (ikinci saltanat) (1360–1361)
-Hasan el-Damgani (1361–1364)
-Hoca Ali-yi Muayyed bin Mesut (1364–1376 ö.1386)
-Rukneddin (1376–1379)
-Hoca Ali-yi Muayyad bin Mesut (ikinci saltanat) (1379–1386)
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!