Ahmed Barzani, (Şêx Ehmed Barzanî) 1896 yılında Irak Kürdistanı’na bağlı Barzan köyünde doğdu.
Kürdistan’da bulunan tanınmış Barzani Aşiretinin önderlerindendir.
Birçok farklı Kürt aşiretini emri altına alarak Barzan bölgesini genişletmiş bir Kürt milliyetçisiydi.
Abisi Şeyh Abdulselam Barzani’nin 1914 senesinde Musul’da Osmanlı tarafından idam edilmesi ile birlikte Barzan tekkesinin başına geçti.
Şeyh Ahmed Barzani, 1919 senesinde İngiliz emperyalizmine karşı isyan eden Şeyh Mahmud Hafid Berzenci’yi destekledi.
Behdinan bölgesindeki Kürt aşiret liderlerine ve şeyhlerine çağrıda bulunarak bağımsızlık ve özgürlük için Şeyh Mahmud’u desteklemelerini istedi.
Ahmed Barzani, küçük kardeşi Mustafa Barzani ile birlikte 1920 ve 1930’larda Irak hükümetine karşı savaştı.
Ahmed Barzani, o dönemin siyasetinde aktif rol oynamıştır.
Günümüz Kürdistan Bölgesel yönetiminin biçimlenmesindeki ana figürlerden biri olmuştur.
Büyük Barzani isyanlarından ilki, Irak Kürdistanın’da Ahmed Barzani’nin kardeşi Mustafa Barzani’nin, Barzani egemenliğini eleştiren diğer Kürt aşiretlerini yenmesiyle 1931 yılında başlamıştır.
Mustafa Barzani daha sonra gözaltında tutulmuş ve Irak’ın güneyinde sürgüne yollanmıştır.
O sıralarda Türkiye’ye kaçmak zorunda kalmıştır.
Ahmed Barzani, Barzan bölgesinde başlattığı isyanlarla pek çok Kürdün saygısını ve güvenini kazandı.
İngiltere uçakları havadan Ahmed Barzani’nin güçlerini sindirebilmek için Irak askeri güçlerine destek vermiştir.
Ahmed Barzani; İngiltere, Irak ve Türkiye devletlerinin hoşnutsuzluğunun odağında yer alan bir şahsiyetti.
Kürdistan’ın kuzeyinde aktif bulunan Hoybun yani Ağrı İsyanı liderliğindeki Kürt siyasi hareketine sempati beslemekteydi.
Kör Hüseyin Paşa başta olmak üzere Barzan’a sığınmak isteyen birçok Kürt liderine destek vermiştir.
Eylül 1930’da Bağdat’taki Türkiye’nin askeri atağı Irak Başbakanı Nuri Said tarafından şu şekilde açıklanmaktaydı: “Ağrı’daki Türk askerinin operasyonları çok başarılı oldu. Ordu Van Gölü’nün batısında da benzer operasyonlar yapacak. Bu operasyonların yakında sona ermesini bekliyoruz. Irak ordusu Barzan’a karşı hareket ederse Türkiye ordusu Irak-Türkiye sınırı boyunca seferber olacak.”
İsmet İnönü, o dönemde Ankara’yı ziyarete gelen Nuri Said’e, Ahmed Barzani’nin Ağrı’daki ayaklanmayı desteklediğinden bahsetmiştir.
İngilizler, Haziran 1944 tarihinde Nuri Said hükümeti aracılığıyla Şeyh Ahmed ile uzlaştı ve bir antlaşma imzalandı.
Kürtlerin haklarını içeren ve savaşı durduran bu antlaşma 8 Maddelikti.
3 Haziran 1944’te Nuri Said hükümeti istifa edince yerine El-bacacı (Pacacı) hükümeti kuruldu.
El-bacacı (Pacacı) hükümeti, Kürtler ile yaptığı antlaşmayı tanımadığını bildirdi.
Savaşın sürdüğü süreçte Ahmed Barzani, Barzan halkını korumak amacıyla dönemin Irak hükümetine teslim oldu.
Hükümet, Şeyh Ahmed Barzani’ye idam cezası verdi.
3 yıl sonra Şeyh Ahmed Barzani’ye verilen idam cezası kaldırdı.
Ahmed Barzani, 1958 senesine kadar Irak hükümeti tarafından cezaevinde tutuldu.
Barzani bilinen ilk Kürt çevreci ve korumacı önderdi.
Temiz ve sürdürülebilir bir çevre için çeşitli düzenlemeler yaptı.
Barzan bölgesinde çevre hakkında yapılmasını yasakladığı kurallar bulunmaktaydı.
Özellikle gölge işlevi gören ve toprak kaymasını engelleyen ağaçların kesilmesine, aşırı bal hasadına, zehirli olmayan yılanların öldürülmesine karşıydı.
Dinamit ve diğer patlayıcılarla balıkçılık yapılmasına ve üreme mevsiminde yapılan avcılığa da karşıydı.
Barzani, yolsuzlukları eleştirel bir şekilde kınamıştır.
Ayrıca, çiftler arası evliliğin gönüllülük esasına dayalı olması gerektiğini belirtmiştir.
Ahmed Barzani, Irak Kürdistanı’ndaki Kürt Özgürlük Hareketinin büyük çapta Barzani çatısı altında birleşmesinde ve günümüz Kürdistan bölgesel yönetiminin kurularak bugüne gelmesinde yadsınamaz bir role sahiptir.
Şeyh Ahmed Barzani 1968 tarihinde yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle tedavi olmak için Bağdat’a gitti.
1969 yılında tedavi gördüğü Bağdat İbni Sina Hastanesi’nde vefat etti.
Kaynaklar:
-David McDowall, A modern history of the Kurds, London New York, I.B. Tauris Distributed by St. Martin’s Press, 2004.
-Sheikh Ahmed Barzani, (1896 – 1969) – Kurdishmedia.com.
-The Kurdish Minority Problem, p.11, Dec. 1948.
-Mohammadi, Mazhar. “The Assassination of the Spiritual Guide: Introduction”. Kurdish Aspect.
Bernamegeh Türkçe / bernamegeh@gmail.com