Têmûrê Xelîl 1949 yılında Ermenistan’ın başkenti Erivan’da doğdu. Üniversitede fizik ve matematik okuduktan sonra, üç yıl (1974-1977) Kürt köyü Sîpan’da matematik öğretmenliği yaptı. 1977-1981 ve 1984-1992 yılları arasında Kürtçe gazete Riya Teze’nin (Yeni Yol) redaksiyon bölümünde önce muhabir, ardında haber sorumlusu olarak çalıştı. 1981 ila 1984 yılları arasında Erivan Kürt Radyosu’nun redaktörlüğünü yaptı. 1992-1997 yılları arasında, Moskova’da Rusça yayınlanan Golos Kurda gazetesinin yayın yönetmeni yardımcısı olarak çalıştı. 2008’de, Rusya’nın Sesi Radyosu’nun Kürtçe Servisi’nin kuruluşunda, Moskova’ya giderek orada bir yıl çalıştı, radyonun edebiyat programını yönetti, sonra tekrar İsveç’e döndü, o zamandan bu zamana da makaleleri ve çevirileriyle o Kürtçe radyoya destek vermektedir. Ünlü Ermenice ve Rusça dergilerde ve gazetelerde, bunun yanında Avrupa’da ve Kürdistan’da yayınlanan hemen hemen bütün Kürtçe dergi ve gazetelerde yüzlerce makalesi yayınlanmıştır.
Têmûrê Xelîl, bir süre Ermenistan’daki Kürt Öğrenci Derneği Komitesi üyesi olarak çalışmış, ardından Ermenistan Kürt Aydınlar Birliği Komitesi’nin sekreteri olmuştur. Moskova Gazeteciler Birliği’nin üyesidir. Bir süre önce düzenlenen İsveç Kürt Yazarlar Derneği’nin kongresinde dernek yönetim kurulu üyesi olarak seçildi. Kendisi Paris Kürt Enstitüsü’nün Kurmancî Grubu üyelerindendir, daha öncesinde Roja Nû (Yeni Gün) dergisinin yayın kurulu üyesiydi. Şimdi Nefel adlı internet sitesinde köşe yazarıdır. Erivan Kürt Radyosu’nda kendisinin seslendirdiği ve kaydedilmiş, örneğin Mêrê Mêrxas (Yiğit Adam) ve Milkê Kurdî (Kürt Yurdu) , birkaç şarkısı mevcuttur. Têmûrê Xelîl’in Dengê Xwînê (Kan Sesi) adlı öykü kitabı, geçen yıl Lîs Yayınevi tarafından yayınlandı. Bunun yanında, bizzat Cegerxwîn’in isteğiyle, Cegerxwîn’ın sekizinci şiir kitabı olan Aştî’ye (Barış) önsöz yazmıştır. Bunun yanı sıra, Mehmet Bayrak ile birlikte, Farisoz’un Rusça-Kürtçe Sözlük’ünü Türkçe-Kürtçeye çevirmiştir.
Babası Xelîlê Çaçan, 1957-1981 yılları arasında, 24 yıl boyunca Erivan Kürt Radyosu’nun genel müdürü, annesi Eznîva Reşîd, radyonun tekrar açıldığı 1955 yılından 1982 yılına kadar, 27 yıl boyunca radyonun ilk spikeri olarak çalışmıştır. Têmûrê Xelîl, iki kız çocuk babasıdır. Mîdiya, Moskova Üniversitesi Lomonosov Gazetecilik Bölümü’nden, diğer kızı Dîdar, Stockholm Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden mezun olmuştur. Dîdar, Stockholm Belediyesi’nde sosyolog olarak çalışmaktadır. Her iki kızının Kürtler üstüne birkaç makalesi Ermenice, Rusça ve Kürtçe yayınlanan gazetelerde yayınlanmıştır. Bu halde, Xelîlê Çaçan ailesine mensup üç kişi, profesyonel gazetecilik yapmaktadır. Aileden bir kişi de spikerlik yapmıştır; aile, 100 yıl boyunca kendi halkına hizmet etmiştir. Halen İsveç’te yaşayan Têmûrê Xelîl’in çalışmaları şunlardır: Têmûrê Xelîl, bugüne kadar Rusçadan Kürtçeye 12 kitap çevirmiştir. Kızları Mîdiya ve Dîdar’la birlikteyse Kiril alfabesi ve Ermenistan Kürtlerinin kullanmış oldukları Latin alfabesiyle basılmış 10 Kürtçe kitabı Kürtçenin şimdilerde yaygın olarak kullanılan Latin alfabesine transkribe etmiştir:
Kurdên Tirkiyê Di Dema Nû û Here Nû Da (Son Zamanlarda Türkiye Kürtleri), Prof. M. Hasratyan, 450 s., Rusçadan Kürtçeye, 1994, Brüksel Kürt Enstitüsü 2. Pirsa Kurdan (Kürt Sorunu), Prof. M. Lazarev, 480 s., Rusçadan Kürtçeye, 1999, Roja Nû 3. Împêriyalîzm û Pirsa Kurdan (Emperyalizm ve Kürt Sorunu), Prof. M. Lazarev, 380 s., Rûsçadan Kürtçeye, 2002, Roja Nû 4. Dêrsim (Dersim), Andranik, 1900, Tiflis, Eski Ermeniceden Kürtçeye, Deng Yayınları 5. Kurd Di Dema Şerên Rûsiyayê Bi Farizistanê û Tirkiyê Ra (Rusya’nın İran ve Türkiye ile Savaşları Dönemlerinde Kürtler), Albay A. Averyanov, 1990 yılında Rusça basılmıştır, 580 s., Rusçadan Kürtçeye. (Bu kitap, Paris Kürt Enstitüsü’nün talebi üzre çevrilmiştir ve bu yakınlarda yayınlanacaktır.) 6. Kurdistana Nû (Yeni Kürdistan), 500 s., Moskova, 1990, Rusçadan Kürtçeye. (Bu kitap, Moskova Kürt Araştırmaları Merkezi ve Paris Kürt Enstitüsü’nün talebi üzre çevrilmiştir ve bu yakınlarda basılacaktır.) 7. Tevgera Kurdan (Kürt Hareketi), Prof. Halfin, 200 s., 1963, Rusça, Rusçadan Kürtçeye. (Çevirisi tamamlanmıştır ve İsveç’te, APEC yayınevi basacaktır.) 8. Îdyomên Kurdî, Bi Şirovekirina Rûsî (Rusça Açıklamalı Kürtçe Deyimler), Prof. Maksîmê Xemo, 480 s. (Stockholm Kürt Kütüphanesi, bu çalışmayı yayınlayacak. Çalışmada deyimlerin açıklamaları Rusçadan Kürtçeden çevrilmiştir.) 9. Kurdên Azirbêcanê (Azerbaycan Kürtleri), A. Bukşpan, 120 s., 1932, Bakü, Rusçadan Kürtçeye. (Paris Kürt Enstitüsü, bu kitabı yayınlayacak.) 10. Bawermendiyên Kurdên Êzdî (Ezidi Kürtlerin İnançları), Emînê Evdal, 220 s., Ermeniceden Kürtçeye, 2006 11. Kurdistan û Pirsa Kurdan (1923-1945) (Kürdistan ve Kürt Sorunu (1923-1945) ), M. S. Lazarev, 350 s., Moskova (Türkiye’de Deng Yayınları, bu çeviriyi yayınlayacak.) 12. Rêwîtiya Ji Moskvayê Ber Bi Kurdistanê (Moskova’dan Kürdistan’a Yolculuk), Yurayê Dasinî, 190 s., (2010 yılında Rusça basılmıştır.), Rusçadan Kürtçeye (Henüz basılmamıştır.) Têmûrê Xelîl, şimdilerde O. Vilçevski’nin 1961 yılında Leningrad’da basılmış Kürtler adlı kitabını Rusçadan Kürtçeye çevirmektedir. Têmûrê Xelîl, kızları Mîdiya ve Dîdar ile birlikte, aşağıdaki kitapları Kiril alfabesinden Latin alfabesine transkribe etmiştir:
Mesele û Metelokên Cimaeta Kurda (Kürt Meselleri), Heciyê Cindî, derleme, 800 s. 2. Şaxêd Rostemê Zal e Kurdî (Zaloğlu Rüstem’in Kürtçe Versiyonları), derleme, deşifre ve önsöz: Heciyê Cindî, 400 s., 3. Folklora Kurmanca (Kurmanc Folkloru), Emînê Evdal & Heciyê Cindî, derleme, 1936, 640 s., Ermenistan Kürtleri’nin Latin alfabesinden bugünkü Kürtçe Latin alfabesine. 4. Hikyatêd Cimaeta Kurdiyê, 5 Cild (Kürt Halk Hikâyeleri, 5 Cilt), Heciyê Cindî, derleme, 1300 s. 5. Folklora Kurmanciyê (Kurmanci Folkloru), Heciyê Cindî, derleme, 1957 6. Klamêd Cmaeta Kurda ye Lîrîkiyê (Lirik Kürt Halk Şarkıları), Heciyê Cindî, 1972, Erivan, 250 s. 7. Heleqetiyên Pizmamtiyê Di Nava Kurda Da (Kürtlerde Akrabalık İlişkileri), Emînê Evdal, 1965, 300 s., Erivan 8. Destan û Sitiranên Kurdan yên Êpîkiyê (Epik Kürt Destanları ve Şarkıları), derleme, önsöz ve açıklamalar: Heciyê Cindî, 180 s., Weşanxaneya Edebiyata Rojhilat (Doğu Edebiyatı Yayınevi), Moskova, 1962 9. Varyantên Kurdî yên Destana “Koroxlî” (“Köroğlu” Destanı’nın Kürtçe Varyantları), derleme, deşifre, çeviri ve önsöz: Heciyê Cindî, 120 s., Erivan, 1953 10. Sitiranê Zargotina Kurda ye Terîqîê (Kürt Folklorundan Dini Şarkılar), derleyen: Ordîxanê Celîl, 600 s., Erivan, 1975 11. Şer Di Çiyayan De (Dağlarda Savaş), Eliyê Evdilrehman, roman, 450 s., Erivan, 1989 12. Xatê Xanim & Morof (Xatê Hanım & Morof), Eliyê Evdilrehman, novel, 180 s., Erivan, 1959 13. Gundê Mêrxasan (Yiğit Yatağı), Eliyê Evdilrehman, roman, 140 s., Erivan, 1968
Not: Roja Nû (Yeni Gün) dergisinin 100. sayısında düzenlenen öykü yarışmasına, Têmûrê Xelîl bir öyküsüyle katılmıştır. Têmûrê Xelîl’in Dilê Germ, Serê Sar (Ateşli Yürek, Soğuk Kafa) adlı öyküsünü birinci seçen jürinin üyesi Mazhar Kara, derginin bir sonraki sayısında şöyle yazmıştır: Ateşli Yürek, Soğuk Kafa, Kürtçeyi kullanma anlamında en başarılı öyküdür. Dil bakımından, denilebilir ki kusursuz bir öyküdür. Tasvirleri çok başarılı, cümleleri tumturaksız, Kürtçesi duru ve güzel. Öykünün konusu hayli zor. Çünkü ovalarla dağları, ırmaklarla pınarları, ağlamayla gülmeyi tasvir etmiyor. Yazar, psikolojiye el atmıştır. Yazar, bu kırık aşk hikâyesiyle ruh güzelliğini açıp, aşık bir gencin duygularından ve duygulanmalarından söz ediyor. Têmûrê Xelîl, bu anlamda çok başarılı bir yazar. Ondan yeni eserler bekliyoruz.”
BERNAMEGEH
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
