Utilitarizm, ahlaki değerlendirme ve karar verme süreçlerinde eylemlerin sonuçlarına odaklanan bir etik teoridir. Utilitarizmin temel özellikleri şunlardır:
1. **Sonuç Odaklılık**: Utilitarizm, bir eylemin doğruluğunu veya yanlışlığını belirlemek için o eylemin sonuçlarına bakar. Eylemin net sonucu ne kadar faydalı veya zararlı ise, o eylem o kadar ahlaki olarak doğru veya yanlış kabul edilir. Bu nedenle, utilitarizm sonuçların niteliği ve miktarı üzerinde odaklanır.
2. **Fayda ve Refah Merkezli**: Utilitarizm, genel olarak fayda veya refahı en üst düzeyde artırmayı amaçlar. Eylemlerin doğruluğu, bu eylemin toplumun genel refahına nasıl katkı sağladığına bağlıdır. Utilitarizmde fayda, genellikle insanların mutluluğu veya tatmini olarak değerlendirilir.
3. **Evrensel İyi Arayışı**: Utilitarizm, en fazla fayda ilkesi üzerine kuruludur ve evrensel bir ölçüt sunar. Yani, utilitarist bir bakış açısına göre doğru olan eylem, genel olarak en fazla insan için en büyük faydayı sağlayan eylemdir. Bu nedenle utilitarizm, evrensel olarak kabul edilebilecek ahlaki bir standardı temsil eder.
4. **Net Farkın Önemi**: Utilitarizmde önemli olan, bir eylemin net faydası ile net zararı arasındaki farktır. Bir eylemin potansiyel zararları olabilir, ancak eylemin toplam faydası zararından daha büyükse, utilitarizme göre bu eylem ahlaki olarak kabul edilebilir.
5. **Ahlaki Kararların Pragmatik Temeli**: Utilitarizm, ahlaki kararların pratik sonuçlar üzerine kurulduğu pragmatik bir yaklaşımdır. Eylemlerin ahlaki doğruluğu, somut faydalar ve zararlar üzerinden değerlendirilir. Bu nedenle, utilitarizm ahlaki sorunlara pragmatik çözümler sunar.
6. **Kantitatif ve Kıyaslanabilirlik İlkesi**: Utilitarizmde, fayda genellikle kantitatif olarak ölçülmeye çalışılır ve farklı eylemlerin sağladığı faydalar karşılaştırılabilir. Bu, karar verme sürecinde fayda ve zararların dengelenmesine olanak tanır.
Utilitarizm, geniş uygulama alanlarına sahip bir etik teoridir ancak eleştirilere de maruz kalır. Özellikle, faydanın nasıl ölçüleceği, kimin faydasının daha önemli olduğu ve hangi değerlerin göz ardı edilebileceği gibi sorular utilitarizmin pratikteki uygulanabilirliğini sorgular.
