Yahudilik, Yahudi milletinin kolektif inancını, kültürünü, hukuki kurallarını ve medeniyetini içeren etnik bir dindir. İlk İbrahimî din olmasının yanı sıra insanlık tarihindeki en eski dinler arasında da yer alan Yahudilik, monoteizm temelli dinlerin ilk örneğidir.
Yahudilik, riayetkâr Yahudiler tarafından “Avraham’ın YHVH ile yaptıkları sözleşmenin bir ifadesi” olarak yorumlanır. Geniş metinleri ve uygulamaları, çeşitli teolojik pozisyonları ve örgütlenme biçimlerini kapsayan Yahudilik, bir İbrani felsefi görüşü olmakla birlikte aynı zamanda bir dünya görüşüdür.
Torah, Tanah’ın bir parçasıdır ve Midraş ile Talmud gibi ikincil metinlerle birlikte temsil edilen tamamlayıcı bir sözlü geleneğin parçasıdır. Dünya çapındaki toplam 14 ila 15 milyon takipçisi ile Yahudilik, en büyük onuncu dindir.
Yahudilik, “evrenin yaratıcısı, ebedi güç sahibi, her şeye gücü yeten, her yerde olan, adil, merhametli, doğmamış veya doğurmamış” bir varlığın her şeyi yarattığı inancı temeline kuruludur; O varlığın (Tanrı) ismi inanışa göre o kadar mukaddestir ki, nihai telaffuzunun sonsuza dek bilinememesi için Tanah’ta יהוה (YHVH) harfleriyle kodlanmıştır.
İnanca göre YHVH’nin, Y’israil’in büyükbabası Avraham’ı ve ulusunu “tüm milletler arasında en üstünü” yapma ve “onlara özel bir toprak verme” sözünü vermesiyle isimsiz bir din olarak kurulur; bu din ismini, gelecek yıllarda dünyaya gelecek olan Yehuda’dan alacaktır.
Yahudiler ilk defa Doğu Akdeniz kıyılarındaki Kenan bölgesinde, İsrail Diyarı olarak bilinen topraklarda, yaklaşık MÖ 2’nci milenyumda (dört bin yıl önce) etnik ve dinî bir grup olarak ortaya çıktılar.
Merneptah Steli, MÖ 13. yüzyıla (Geç Tunç Çağı) kadar Kenan’daki, günümüz Yahudilerinin dedeleri olan İbrani kökenli inançlı İsraillilerin varlığını doğrulamaktadır. İsrailoğulları, nüfuslarının artmasıyla birlikte İsrail ve Yehuda krallıkları olarak ortaya çıkmış ve güçlerini sağlamlaştırmışlardır.
Yahudilerin sürgün dönemlerinden çok az kaynak bahsetse de, Babil Eserati ve sürgünü ve Roma İşgali ve sürgünüyle Yahudiler ilk defa diasporada yaşamaya başlamışlardır, ancak anavatanları ile aralarındaki manevi bağ hep sağlam kalmıştır.
Yahudi Erkek İsimleri ve Anlamları
Aharon: ilk Yüksek Rahip ve Musa’nın erkek kardeşiydi. Aharon, “barışı sevmek ve barışın peşinden gitmek” ile tanınırdı. Aharon “dağ” veya “parlayan” anlamına gelir. (varyasyon: Aaron)
Abba: “baba” anlamına gelir. Bu isim ilk olarak Talmud döneminde popülerlik kazandı. (Talmud – Brachot 24b )
Avraham: “birçok ulusun babası” anlamına gelir. (bkz. Yaratılış 17:5 ) (varyasyonlar: Abraham, Abe, Avram)
Adem: ilk insandı. Adem “toprak” demektir. (bkz. Yaratılış 2:7 )
Akiva: “topuk tarafından tutulan” anlamına gelen Yaakov (Yakup) ile aynı harfleri paylaşır. Ünlü Haham Akiva, Talmudik zamanlarda yaşadı. Aleph-Bet’i bile okuyamayan 40 yaşında bir çobandı. (varyasyon: Akiba)
Alexander: Bu isim Makedonya Kralı Büyük İskender’den gelmektedir. Talmud, Kudüs’teki Tapınağın Baş Rahibi ile karşılaştığında İskender’in atından indiğini ve ona eğildiğini anlatır. İskender, Başrahibi bir rüyada gördüğünü ve bunu iyi bir alâmet olarak yorumlandığını açıkladı. (varyasyon: Gönderen)
Alon: “meşe ağacı” anlamına gelir. Alon adı İncil’de Yakup’un torunu olarak geçmektedir (1-Tarihler 4:37).
Alter: Yidiş’te “eski” anlamına gelir. Geleneksel olarak, bir çocuk hasta doğduysa, yaşlanması gereken bir nimet olarak ona Alter adı verildi.
Amos: İncil’deki 12 küçük peygamberden biridir. Amos, engin bilgeliğine atıfta bulunarak “yüklü” veya “kalabalık” anlamına gelir.
Amram: Musa’nın babası ve Mısır’dan Çıkış’tan önceki nesilde Yahudi halkının lideriydi. Amram “güçlü ulus” anlamına gelir. (bkz. Çıkış 6:18 )
Ariel: “Tanrı’nın aslanı” anlamına gelir ( İşaya 29:1 ).
Aryeh: hayvanların kralı “aslan” anlamına gelir. (varyasyonlar: Ari, Arieh)
Asher: “kutsanmış” veya “talihli” anlamına gelir. Aşer, Yakup’un oğlu olan 12 kabileden biridir. (bkz. Yaratılış 30:13 ) (varyasyon: Osher)
Avi: “babam” anlamına gelir. Avi, Yahudi halkının ilk patriği olan Avraham’ın kısaltmasıdır. (bkz. Yaratılış 17:5 )
Avigdor: Yahudi halkı için “sınırları koyanın babası” anlamına gelir. Bu anlamda Avigdor, geleneksel olarak Musa’nın isimlerinden biridir. Avigdor ismi İncil’de 1-Tarihler 4:4’te geçmektedir.
Avner “babam ışıktır” anlamına gelir. Avner, İncil’de Kral Saul’un amcası ve ordu komutanı olarak görünür (1-Samuel 14:50). (varyasyonlar: Abner, Aviner)
Azriel: “Tanrı’nın yardımcısı” anlamına gelen bir meleğin adıdır. Azriel adı ayrıca İncil’de Naftali kabilesinin liderinin babası olarak (1-Tarihler 27:19) ve ayrıca Yeremya 36 :26’da geçer.
Barak: “yıldırım” anlamına gelir. Barak, İncil’de büyük peygamber Devorah’ın kocası olarak görünür. (bkz . Yargıçlar bölüm 4)
Baruh: “kutsanmış” anlamına gelir. Baruh ismi İncil’de peygamber Yeremya’nın yardımcısı olarak geçer. (bkz . Yeremya bölüm 32 )
Betsalel: “Tanrı’nın gölgesi” anlamına gelir.
Benyamin: gücü ifade eden “sağ elimin oğlu” anlamına gelir.(varyasyonlar: Benjamin, Binyamin)
Ben-Tzion: “Zion’un oğlu” veya “mükemmelliğin oğlu” anlamına gelir. Ben-Tzion ismi Talmud’da geçmektedir (Eydiot 8:7). Benzion, Ben-zion, Ben zion, Bentzion, Ben-Tziyon
Berel: “ayı” kelimesinin bir türevidir. Gücü ifade eder ve İbranice Dov (ayı) adı için bir takma addır. (varyasyon: Beril)
Boaz: “hızlılık” anlamına gelir.
Calev: “kalp gibi” anlamına gelir.
Carmi, “bağım” anlamına gelir. Carmi adı İncil’de Yakup’un torunu olarak geçmektedir ( Yaratılış 46:9 ). (varyasyon: Karmi)
Chagai: “benim bayramım” anlamına gelir. (varyasyon: Hagai)
Chaim: “hayat” anlamına gelir. (varyasyonlar: Chayim, Hyam)
Chanan: “O zarifti” anlamına gelir. (varyasyon: Hanan)
Chananya: “Tanrı çekicilik verir” anlamına gelir.
Chananel, “Tanrı merhametlidir” anlamına gelir.
Chanoch “eğitim” veya “adanmış” anlamına gelir. (varyasyon: Henoch)
Chizkiyahu: “Tanrı benim gücümdür” anlamına gelir. (varyasyonlar: Chizkiya, Chizkia, Hezekiah)
Dan: “yargıç” anlamına gelir. Dan, İncil’de Yakup’un beşinci oğlu olan 12 kabileden biri olarak görünür ( Yaratılış 30:6). (varyasyon: Don)
Daniel: Tanrı’nın merhameti ve adaletinin uyumunu ifade eden “Tanrı benim yargıcımdır” anlamına gelir. (varyasyon: Doniel)
David: “sevgili” anlamına gelir. (varyasyon: Dovid)
Doron: “hediye” anlamına gelir.
Dov “ayı” anlamına gelir.
Ephraim “verimli” anlamına gelir. (varyasyonlar: Efrayim, Efraim)
Ehud: “sevgili” anlamına gelir.
Eitan “güçlü akan” anlamına gelir. (varyasyon: Ethan)
Elchanan: “Tanrı lütufkârdır” anlamına gelir.
Eldad “Tanrı’nın sevgilisi” anlamına gelir.
Elazar “Tanrı yardım etti” anlamına gelir.
Eliezer “Tanrım yardım etti” anlamına gelir. (varyasyonlar: Lazer, Lazer)
Eli: “yükselen” anlamına gelir.
Elimelech “Tanrım Kraldır” anlamına gelir.
Elisha: “Tanrı yardım edecek” veya “Tanrı [duamızı] dinleyecek” anlamına gelir.
Eliyahu “Tanrı’ya doğru” anlamına gelir.
Elyakim “Tanrım kuracak” anlamına gelir.
Emanuel, “Tanrı bizimledir” anlamına gelir. (varyasyon: Imanuel)
Ezra: “yardımcı” anlamına gelir.
Fishel, Yidiş’te “balık” anlamına gelir. (varyasyon: Fischel)
Fivel: Yidiş’te “emme” veya “emzirme” anlamına gelir. (varyasyonlar: Fivish, Faivish, Feivish, Feivel, Fayvel)
Gad: “iyi şanslar” anlamına gelir. Gad, İncil’de, Yakup’un oğlu olan İsrail’in 12 kabilesinden biri olarak görünür. (Yaratılış 30:11 ).
Gamliel: “Tanrı benim ödülümdür” anlamına gelir.
Gavriel, “Tanrı benim gücümdür” anlamına gelir. (varyasyon: Gabriel)
Gedalya: “Tanrı büyüktür” anlamına gelir.
Gershom “yabancı” anlamına gelir.
Gershon “kovmak” anlamına gelir.
Gidon “güçlü savaşçı” anlamına gelir.
Gil, İbranice’de “sevinç” anlamına gelir.
Hirsch: Yidiş’te “geyik” anlamına gelir. (varyasyonlar: Herschel, Hersh, Hershel, Heshel)
Hillel: “övgü” anlamına gelir. Hillel,
Ilan: “ağaç” anlamına gelir.
Issur: “İsrail”in Yidiş takma adıdır. (varyasyon: Isser)
Itamar: “avuç içi adası” anlamına gelir. Itamar, İncil’de Harun’un en küçük oğlu olarak görünür ( Çıkış 6:23 ).
Kalman: Yunanistan’da “iyi isim”den gelen Kalonymos’un kısaltmasıdır.
Kalonymos: “iyi isim” Latince-Yunanca terimine dayanmaktadır. Macarca “şefkatli” kelimesiyle de ilgili olabilir.
Leib: “aslan” (varyasyon: Leibel)
Levi: “refakat eden veya katılan” anlamına gelir
Lior “benim için ışıktır” anlamına gelir.
Malkiel:”Tanrı benim kralımdır” anlamına gelir.
Manoach: “dinlenme yeri” anlamına gelir.
Matitiyahu: “Tanrı’nın armağanı” anlamına gelir.
Medad: “arkadaş” anlamına gelir. Medad,
Meir: “ışık veren” anlamına gelir.
Menachem: “yorgan” anlamına gelir. (varyasyon: Menahem)
Menashe: “unutturmak” anlamına gelir. (varyasyon: Manaşşe)
Mendel: “yorgan” anlamına gelen Menachem’in Yidiş bir şeklidir.
Meshulam: “ödenen” anlamına gelir.
Micha: “Tanrı kimdir?” anlamına gelir.
Michael “Tanrı gibi kimdir?” anlamına gelir.
Mordechai: “savaşçı” anlamına gelir.
Moshe: Moşe “[sudan] çekilmiş” anlamına gelir. (varyasyonlar: Moishe, Musa)
Nachshon: “kahin” anlamına gelir.
Nachman “rahatlık” anlamına gelir.
Nachum “rahatlık” anlamına gelir.
Naftali “güreşmek” anlamına gelir.
Natan “Verdi” anlamına gelir.
Nechemia: “Tanrı tarafından teselli edilen” anlamına gelir.
Netanel: “Tanrı’nın armağanı” anlamına gelir. (varyasyon: Nathaniel)
Nissim: “mucizeler” anlamına gelir.
Noam: “hoş” anlamına gelir.
Nuh: “huzur” anlamına gelir ( Yaratılış 5:29 ). Nuh, İncil’de ailesi Tufan’dan kurtulan Ark’ın kurucusu olarak görünür. Kabala’da Noah, dinlenme ve sükunet günü olan Şabat’ın diğer adıdır. (varyasyon: Nuh)
Ören: “çam” anlamına gelir.
Ovadia: “Tanrı’nın hizmetkarı” anlamına gelir.
Paltiel: “Tanrı tarafından yaratıldı” anlamına gelir.
Peretz: “patlama” anlamına gelir. Peretz, İncil’de Yahuda’nın oğlu olarak görünür ( Yaratılış 38:29 ).
Pesah: “geçmek” anlamına gelir.
Pesachya: açma veya kapı anlamına gelen “petach” kökünden gelir.
Rahamim: “merhamet” anlamına gelir.
Rafael: “Tanrı iyileştirir” anlamına gelir.
Reuven: “işte, bir oğul!” anlamına gelir.
Selig, Yidiş’te “kutsanmış, mutlu” anlamına gelir. (varyasyon: Zelig)
Seth: “atanmış” anlamına gelir.
Şalom: “barış” anlamına gelir.
Shaul: İncil’de İsrail’in ilk kralı olarak görünür (1-Samuel 9:2). Shaul, Tanrı tarafından Yahudi halkına hizmet etmek için ödünç alındığı gibi, “ödünç alınan” anlamına gelir. (varyasyon: Saul)
Shay: “hediye” anlamına gelir ve aynı zamanda Yeshayahu’nun (Yeşaya) takma adıdır. Yeshayahu, İncil’deki İşaya Kitabında belgelendiği gibi, Kudüs’teki Birinci Tapınak döneminde (MÖ 8. yy) bir peygamberdi. (varyasyon: Shaya)
Shiloh: Shiloh “ona hediye” anlamına gelir. (varyant yazım: Shilo)
Shimshom: “güneş kadar güçlü” anlamına gelir.
Şimon: “duymak” anlamına gelir.
Shlomo “onun huzuru” anlamına gelir. (varyasyon: Süleyman)
Shmuel:”Tanrı O’nun adıdır” anlamına gelir.
Shmariyahu: “Tanrı’nın koruması” anlamına gelir.
Shneur: “iki ışık” anlamına gelen Yidiş bir isimdir.
Shraga: Talmud’da “ışık” veya “mum” anlamına gelen Aramice bir kelimedir.
Simcha: “sevinç” anlamına gelir.
Tamir: “uzun, dik” anlamına gelir.
Tanchum “teselli” anlamına gelir.
Tuvia:”Tanrı iyidir” anlamına gelir. (varyasyonlar: Tovia, Tobiah, Tevye)
Tzion: “mükemmellik” anlamına gelir.
Tzvi: “geyik” anlamına gelir. (varyasyon: Zvi)
Tzadok: “adalet” anlamına gelir. (varyasyon: Zadok)
Tzemach: “bitki” anlamına gelir.
Tzephania, “Tanrı tarafından korunan” anlamına gelir.
Uri: “benim ışığım” anlamına gelir.
Uriel: “Tanrı benim ışığımdır” anlamına gelir.
Uziel: “Tanrı benim gücümdür” anlamına gelir.
Velvel: Yidiş’te “kurt” anlamına gelir.
Yair: “parlayacak” anlamına gelir.
Yaakov, “topuk tarafından tutulan” anlamına gelir.
Yechezkel: “Tanrı güçlendirecek” anlamına gelir.
Yechiel: “Tanrı yaşasın” anlamına gelir.
Yedidya: “Tanrı’nın sevgilisi” anlamına gelir. (varyasyon: Yedidia)
Yehoshua: “Tanrı kurtuluştur” anlamına gelir.
Yehuda: “Tanrı övülecek” anlamına gelir.
Yeshayahu: “Tanrı kurtuluştur” anlamına gelir. (varyasyon: Isaiah, Yeshaya, Yishayahu)
Yigal: “kurtaracak” anlamına gelir.
Yerachmiel: “Tanrı merhamet edecek” anlamına gelir.
Yirmiyahu: “Tanrı yükseltir” anlamına gelir. (varyasyon: Yirmiya, Jeremy)
Yitzhak: “gülecek” anlamına gelir. (varyasyon: Yitzchak, Itzik, Itzhak, Isaac)
Yisrael: “Tanrı ile güreşti” anlamına gelir.
Yissachar: “bir ödül var” anlamına gelir. (varyasyon: Issachar)
Yochanan: “Tanrı lütufkârdır” anlamına gelir.
Yoel: “Tanrı istekli” anlamına gelir.
Yom Tov: “tatil” anlamına gelir.
Yosef: “(Tanrı) artacak” anlamına gelir. (varyasyon: Yoseph, Yossi, Joseph)
Yona: “güvercin” anlamına gelir. (varyasyon: Jonah)
Yonatan: “Tanrı’nın armağanı” anlamına gelir. (varyasyon: Yehonatan, Jonathan, Yoni, Yonason)
Yoram: “Tanrı onu yükseltecek” anlamına gelir.
Yuval “akarsu” anlamına gelir. Yuval, İncil’de Lemech’in oğlu olarak görünür ( Yaratılış 4:21 ).
Zalman: Süleyman’ın Yidiş şeklidir. Süleyman, İncil’de Kral Davut’un oğlu ve ilk Kutsal Tapınağı inşa eden tahtın halefi olarak görünür.
Zekeriya: “Tanrı’yı hatırlamak” anlamına gelir. Zekeriya İncil’de on iki Küçük Peygamberden biri olarak görünür. (varyasyon: Zachariah, Zachary)
