Yozgatlı Hafız Süleyman olarak da bilinen Hâfız Derelizâde Süleyman Turgut Efendi, Yozgat’ın Yenicami-i şerif mahallesinde 1886 yılında dünyaya geldi.
Babası Derelizâde Mehmet Ragıp Efendi’dir.
Mahalli ve anonim nitelikteki bozlak ve türküleri de taş plaklara okuyarak, “dindışı müzik” alanına girmeye cesaret eden sanatçı kimliği sergilemektedir. Başta döneminin moda türü olan gazel olmak üzere, klasik Türk müziği formunda şarkılar ve ayrıca ince-sazla icra edilen türkü formunda Anadolu şehir müziği örneklerinden oluşan çok sayıda taş plak yapmıştır.
1930’lu yıllarda doldurduğu bu taş plaklarda yer alan Yozgat yöresine ait türkü ve bozlaklarla yöre mahalli musikisini ilk kez taş plaklara okuyan kişi unvanını kazanmıştır.
Hâfız Süleyman’ın gazel okuma üslup ve tavrındaki olağanüstü güzellik bir tarafa; gazel okurken sergilediği ses ve yorum yeteneğiyle bir makamın asıl karakterini veren seyir konusuna hakimiyeti, gazelin “sesle yapılan taksim” şeklindeki tarifiyle bire bir örtüşen tam bir ustalık gösterisidir.
Uzun ve yorucu bir çalışmanın ardından ilk kez derlenip bir araya getirilen albümünde altı gazel, beş türkü, iki bozlak, bir şarkı ve bir de divan formunda eser yer almaktadır.
“İnce saz” tabir edilen ve her eserde farklı tür ve sayıda sazın kullanıldığı eşlik çalgıları arasında kanun, tanbur, ud, kemençe, ney, cümbüş ve keman yer almaktadır.
Sözleri Köroğlu’na ait Ayvaz güzellemesinde eşlik sazı olarak bağlama kullanılmış.
İlginçtir, hiçbir eserde ritim saz eşliği yoktur.
Hasta düştüm bi-mecalim Bafra’da” sözleriyle başlayan Turnalar Bozlağı da, yine yöresel bozlak tavrında bir eserdir.
Buna bağlı olarak okunan Turna konulu ezgi, plağın üzerinde ‘halay’ ismiyle verilmesine rağmen, aslında bir Alevi semah havasıdır.
Daha doğrusu, çeşitli yörelerde farklı versiyonlarda karşımıza çıkan Turnalar Semahı’ndan bir bölümdür.
Sarı Kız isimli eser, Orta Anadolu’da yaygın olarak söylenen oyun türkülerinden biridir.
Karşıda Kürt Evleri, Elazığ yöresine ait klasik Harput havalarına çok benzeyen gergef gibi işlenmiş bir türküdür.
Kapının Önünde Taş Ben Olaydım isimli türkü de “Havuzun Başında Açmasın Güller” sözleriyle başlayan Yozgat türküsünün bir varyantıdır.
Albümde bulunan eserlerden en dikkat çekeni de “Ateşim yanmadan tütünüm tüter” sözleriyle başlayan meşhur Yozgat Sürmelisi’dir.
Hafız Süleyman’ın, Hayriye Derviş ile birlikte seslendirdiği bu eser, yaklaşık aynı yıllarda Hadiye Hanım tarafından taş plağa okunan bir başka Yozgat Sürmelisi ile birlikte, Sürmeli çeşitlemelerinin en eski ve otantik örneklerinden biridir.
Bu icralarla karşılaştırma yapıldığında, Nida Tüfekçi’nin derleyip seslendirdiği Sürmeli’lerin, adeta yeniden üsluba çekilerek yorumlandığını görülmektedir.
Hafız Süleyman’ın yaşamıyla ilgili sözlü ve yazılı kaynakların yanı sıra belge, bilgi ve fotoğrafların temininde değerli hemşehrisi, Yozgat sevdalısı yazar Burhanettin Kapusuzoğlu’nun büyük katkısı oldu.
Ayrıca sanatçı Kubilay Dökmetaş da, arşivinde bulunan Hafız Süleyman’a ait taş plakların fotoğraflarını temin etmiştir.
Hafız Süleyman’a ait taş plak kayıtları, yıllar sonra ilk defa ehlinin ve meraklısının istifadesine sunulmuştur.
Olağanüstü geniş bir rejistire sahip güçlü, duygulu, yanık ve etkileyici sesi ile musiki kültürümüzün farklı renk ve kokularını ölümsüz nağmelerle bugünlere taşımıştır.
