Bitlis’e bağlı Hizan ilçesinde 1966 yılında dünyaya geldi.
Dengbej Mukaddes, Bitlis’in Hizan ilçesinde yaşanan baskılar nedeniyle 1983 senesinde Van’ın Bahçesaray (Müks) ilçesine göç etmiştir.
Dengbej Mukaddes, çocukluğundan bu yana Şakiro başta olmak üzere birçok dengbêjin kilamlarını seslendirmektedir.
Çocukları, ailesi, ülke özlemi ve yaşadığı baskılara yönelik kilamlar seslendiren Mukaddes henüz 12 yaşındayken üçüncü eş olarak 7 çocuklu babasının arkadaşı olan bir adamla zorla evlendirilir.
Çocuk yaşta maruz kaldığı yaşamın güçlüklerini klamlar aracılığıyla dile getirdi.
Zorla evlendirildiği zaman sokakta oyunlar oynadığını söyleyen Dengbej Mukaddes, evlendirilme hikayesini şu şekilde anlatıyor;
“O dönemde iki kişi Hizan’a tütün satmak için geliyor ve Jandarmalar tütün satıcılarını takip ediyor. Babam o tütüncüleri jandarmadan kurtararak eve getiriyor. Bu vesileyle tütüncü ve babam birbirleriyle arkadaş oluyor. Evlenmeden önce babamın tütüncü arkadaşı ‘Senin ve benim eşim hamile eğer erkek ve kız doğarsa birbirleriyle evlendiririz’ diyor. Tütüncünün kızı oluyor benim de erkek kardeşim oluyor. Ağabeyim daha sonra tütüncünün kızı ile evleniyor. Tütüncünün eşi vefat edince babama; ‘ben kızımı senin oğluna verdim, eşim vefat ettiği için senin kızınla evlenmek istiyorum’ dedi. Ben 12 yaşıma geldiğimde üçüncü eş olarak 54 yaşındaki kişiyle zorla evlendirildim. Adamın 7 çocuğu vardı. Hatta benden büyük çocukları da vardı. Hepsine yıllarca ben baktım ve o çocuklarla birlikte büyüdük. Bana yapılanlar çok büyük haksızlıktı. Çocuklarla sokaklarda oyun oynamam gerekirken kendimden büyük ve küçük çocuklara bakmaya çalışıyordum.”
Ailelerin birbirlerine verdikleri sözler sebebiyle hayatının karartıldığını söyleyen Mukaddes, evlendirilmesiyle yaşadığı acıyı kilamlara yansıtmaya başlıyor.
Kendisini “Dertbêj” olarak tanımlıyor, Kürt kadınlarının çok büyük acılar yaşadığını belirtiyor ve şunları söylüyor:
“Kürt kadını dertbêj, erkeği ise dengbêjdir. Çünkü Kürt kadını yaşadıklarına, çocuğuna, doğaya, yasaklara, ülkesine, baskılara, aşklara hep ağıt yakar. Kadının söz hakkı olmadığı için ne yaşıyorsa klamlara dökerdi. Ben de tüm yaşadıklarımı klamlara döktüm ve söylüyorum.”
Dengbej Mukaddes’in şu ana kadar 23 kaseti bulunmaktadır.
Bununla birlikte yazdığı besteler de bulunmaktadır.
Yaşadığı acıları, yoğun duygularını, isyanını klamlarla dile getiriyor.
Degbej Mukaddes, ”Dengbêjlik iyi ki Kürt kültüründe var yoksa biz kadınlar nasıl sorunlarımızı dile getirecek, yeni nesle kendimizi nasıl anlatacaktık? Bizler hayattan göç ettiğimizde de dengbêjlik devam etmeli” diyor.
Çocuk yaşta yaşadığı baskı ve zorlukları, “Ez keçik bûm bi dilê şikestî” ile dile getiren Dengbêj Mukaddes’in söylediği bu klamın bir bölümü şöyledir:
”Eman eman ez keçik bûm bi dilê şikestî
Eman eman 26’an ez dixewestim
Eman eman xwedê ji bavê min re qabûl neke
Emen eman min neda xortek 14 salî
Min da hevalek xwe ez 24 seetan digir”
Bernamegeh Türkçe / bernamegeh@gmail.com
