Oyuncu, senarist, yönetmen ve yazar Türkan Şoray, 28 Haziran 1945 tarihinde İstanbul’un Eyüpsultan ilçesinde dünyaya geldi.
Türkan Şoray memur bir ailenin ilk çocuğudur.
Baba tarafı Kabartay Çerkezlerindendir, anne tarafı da Selanik göçmenidir.
Nazan ve Figen adında iki kız kardeşi bulunmaktadır.
Fatih Kız Lisesi orta bölümünden mezun oldu. Annesi Meliha Sav’ın desteğiyle sinemaya adım attı.
Henüz Fatih Kız Lisesinin ortaokul bölümünde okurken Karagümrük’teki ev sahiplerinin kızı olan, Türk sinemasında sonraları “Panter Emel” olarak tanınacak olan sinema oyuncusu Emel Yıldız ile bir film setine giden Türkan Şoray, Türker İnanoğlu’nun teşvikiyle Yeşilçam’a adım attı.
Emel Yıldız’ın yerine Şoray’ın da kariyerinin başlangıcı anlamına gelen 1960 yılı yapımlı “Köyde Bir Kız Sevdim” filminde Baki Tamer ile başrolde oynadı.
Türkan Şoray sinemaya başlamasıyla ilgili anısını şöyle anlatmaktadır:
“Sinemaya girmeden önce mahallemize bir film seti geldi.
Filmin bir setini mahallemizde çekeceklerdi. Başrol oyuncusu kadını gördüğümde ‘ne kadar güzel bir kadın’ dedim.
Bu kadın Muhterem Nur’du.
Öyle şaşkın bir şekilde bakınırken yanıma bir adam geldi ve ‘Sen de filmlerde oynamak ister misin?’ diye sordu. Korktum ve hemen eve kaçtım.
Bu adamın da daha sonra Memduh Ün olduğunu öğrendim.
O zaman film setinden kaçmıştım ama daha sonra film setleri hayatım oldu.” der.
Türk sinemasında “Sultan” lakabıyla anıldı.
Şoray, oynadığı 222 filmle, dünyanın “en çok film çeviren” kadın oyuncusu ünvanına sahiptir.
Fatma Girik, Hülya Koçyiğit ve Filiz Akın ile birlikte Yeşilçam’ın dört yapraklı yoncasından birisi olarak kabul edildi.
1960’larda sinemayla tanıştı, ilk sinema ödülü 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde “Acı Hayat” filmiyle en başarılı kadın oyuncu ödülüne layık görüldü.
Bunun yanı sıra Hülya Koçyiğit’in ardından Altın Portakal Film Festivali’nde “en iyi kadın oyuncu” ödülüne dört kez layık görüldü.
1968 senesinde, Şoray’a kariyerinde ikinci Altın Portakal ödülünü, senaryosu Sait Faik Abasıyanık’ın “Menekşeli Vadi” isimli öyküsünden esinlenerek Safa Önal tarafından yazılan Vesikalı Yarim filmi kazandırmıştır.
1991 senesinde devlet sanatçısı olarak seçildi.
Şoray, 12 Mart 2010 tarihinde UNICEF Türkiye iyi niyet elçisi olarak seçilmiştir.
Şoray:
“Sevgiyle yapılamayacak bir şey yoktur diye düşünüyorum.
Gücü sevgiyle birleştirirsek birçok sorunun üstesinden gelebiliriz” demiştir.
Ayrıca Şoray’ın kendi ismini taşıyan bir ilkokulu da bulunmaktadır.
Sinema oyuncuları Hülya Koçyiğit, Filiz Akın ve Fatma Girik’le beraber, Türk sinemasının bir dönemine damgasını vurmuş dört büyük sinemacı kadın oyuncudan biri kabul edilmektedir.
Bu dörtlü arasında, yönetmenlik yapan tek sinema oyuncusu olan Şoray, başrolünde kendisine eşlik eden Kadir İnanır ile oynadığı 1972 yapımlı Dönüş, 1973 yapımlı Azap, 1976 yapımlı Bodrum Hâkimi, 2015 yapımı Uzaklarda Arama’nın tek başına yönetmenliğini yaptı.1981 yapımlı Yılanı Öldürseler filminin ise Şerif Gören ile beraber yönetmenliğini yapmıştır.
Türkan Şoray, Haziran 2018’de verdiği bir röportajda “önüne iyi senoryalar gelmediği” gerekçesiyle oyunculuğu bıraktığını bildirdi.
Şoray, 1962 senesinde Galatasaray eski asbaşkanı Rüçhan Adlı ile 20 yıl bir birliktelik yaşadı.
Bu süre içinde birkaç defa ayrılıp barışan çift, Rüçhan Adlı’nın eşinden bir türlü boşanmaması sebebiyle yollarını ayırdı.
Türkan Şoray, 1995 Ağustos’unda hastaneye kaldırılan Adlı’yı son anlarına kadar yalnız bırakmadı.
Tiyatro oyuncusu Cihan Ünal ile 1983 yılında evlenmiştir ve 1987 yılında boşanmıştır.
Bu evliliğinden Yağmur adlı bir kızları olmuştur.
Başrolde bir eşe sahip oyuncuların başarılı olduğu filmlerde Şoray’a onlarca erkek sinema oyuncusu eşlik etmiştir.
Şoray’ın ilginç sinema deneyimlerinden biri kendisi ile Filiz Akın’ı Günahkâr Kadın filminde bir araya getiren Ülkü Erakalın’dan henüz 17 yaşındayken bir filmin çekimi sırasında yediği tokat olmuştur.
1990’lı yıllarla birlikte, televizyon dizileri çalışmalarına da ağırlık vermeye başlamıştır.
Yaptığı bu çalışmalardan en çok ses getiren ve uzun ömürlü olanları, başrollerini Şener Şen’le paylaştığı İkinci Bahar ve Haluk Bilginer ile paylaştığı Tatlı Hayat dizileri olmuştur.
Ödülleri:
1964: 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü, Acı Hayat
1968: 1968 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü, Vesikalı Yarim
1972: 5. Altın Koza Film Festivali – En başarılı kadın oyuncu[21], Mahpus
1972: 1. Altın Kelebek Ödülleri, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü
1973: Moskova Film Festivali (Rusya) – Özel Ödül, Dönüş
1978: Taşkent Film Festivali – Uluslararası Aytmatov Kulübü Geleneksel Ödülü (Selvi Boylum Al Yazmalım)
1987: 1987 Antalya Altın Portakal Film Festivali – En İyi Kadın Oyuncu (Hayallerim, Aşkım ve Sen)
1990: 2. İzmir Film Festivali – Altın Artemis Onur Ödülü
1991: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı unvanı
1992: 8. Bastia Akdeniz Sinemaları Festivali – En İyi Kadın Oyuncu, Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu
1994: 6. Ankara Uluslararası Film Festivali – Emek Ödülü
1994: 1994 Antalya Altın Portakal Film Festivali – En İyi Kadın Oyuncu, Bir Aşk Uğruna
1996: 15. Uluslararası İstanbul Film Festivali – Sinema Onur Ödülü
1996: Altın Portakal Film Festivali – Yaşam Boyu Onur Ödülü
1999: Roma Film Festivali – Büyük Ödül
1999: 2. Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali – Kadın Yönetmen Ödülü
2000: Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi – Zirvedekiler 2000 Ödülü
2001: Akademi İstanbul – Yılın En Başarılı Sanatçısı Ödülü
2008: 35. Altın Kelebek Ödül Töreni – Altın Kelebek 35. Yıl Özel Ödülü[23]2009: Sadri Alışık Ödülleri – onur Ödülü
2013: Engelsiz Yaşam Vakfı – Türk Sineması Üstün Başarı Ödülü
2013: 11. Türk Film Festivali – Onur Ödülü
Kitapları:
“Sinemam ve Ben” (otobiyografi), Türkan Şoray, NTV Yayınları, 2012, İstanbul.
Müzik albümleri:
Türkan Şoray Söylüyor (2015)
Hakkında yazılanlar:
“Türkân Şoray, Bir Yıldız Böyle Doğdu” (belgesel roman), Agah Özgüç, Göl yayınları, 1974, İstanbul.
“Sümbül Sokağın Tutsak Kadını” (biyografi), Atilla Dorsay, Remzi Kirabevi, 1997, İstanbul. ISBN 975-14-0612-9
“Türkân Şoray” (biyografi), Agah Özgüç, Açıkşehir yayınları, 2001, İstanbul. ISBN 975-93383-00
“Türkân Şoray ile Yüz Yüze”, Feridun Andaç, Drahma yayınları, 2010, İstanbul.
“50 Yıllık Aşk – Türkan Şoray”, Ercan Akarsu, Esen kitap, 2014, İstanbul. ISBN 978-605-4609-40-6
“Sinema Emekçisi – Türkan Şoray”, Ercan Akarsu, Esen Kitap, 2015, İstanbul. ISBN 978-605-4609-67-3
“Türkan Şoray Sinemasında Kadın İmgesi”, Burak Süme, İkinci Adam Yayınları, 2016, İstanbul ISBN 978-605-306-127-4
Bernamegeh Türkçe
