Ataol Behramoğlu, 1942 yılında babasının askerlik yaptığı Çatalca’da doğdu.
Azerbaycan kökenli ailesinin soyadı Gürus idi.
İlk şiirlerinde de takma adı “Ataol Gürus’u ” kullandı.
Ailesi soyadını daha sonra Behramoğlu olarak değiştirdi.
Babası yüksek ziraat mühendisi Haydar Behramoğlu, annesi İsmet Hanım’dır.
“Nihat Behram” olarak tanınan gazeteci ve şair Mustafa Nihat Behramoğlu’nun ve avukat Namık Kemal Behramoğlu’nun ağabeyidir.
İlkokul üçüncü sınıfa kadar Kars’ta öğrenim gördü.
İlk, orta ve lise öğrenimini babasının Ziraat Müdürü olarak görev yaptığı Çankırı’da gördü.
İlk şiirleri “Ataol Gürus” adıyla Yeni Çankırı, Yeşil Ilgaz, Çağrı gibi yerel gazetelerde ve dergilerde yayınlandı.
1960 senesinde lise öğrenimini tamamlayan Ataol Behramoğlu, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Rus Dili ve Edebiyatı Bölümünü 1966’da bitirdi.
1962 yılında üyesi olduğu Türkiye İşçi Partisi’nin (TiP) örgütlenme çalışmalarına katıldı.
Yükseköğrenim gördüğü sırada Yapraklar, Dost, Evrim, Ataç gibi dergilerde çıkan şiirleriyle dikkat çekti.
Bu dönemin şiirlerini bir araya getiren ilk şiir kitabı Bir Ermeni General, 1965 yılında Ankara’da Toplum Yayınevi tarafından basıldı.
Gençlik dönemi şiirlerinde Orhan Veli, Attilâ İlhan ve İkinci Yeni şiirinin ortak özellikleri baskındır.
Gerçek şiir kimliği 1965 ve 1971 yılları arasında Papirüs, Şiir Sanatı, Yeni Gerçek, Yeni Dergi ve Halkın Dostları’nda basılan şiirleriyle oluştu.
Halkın Dostları’nı İsmet Özel’le beraber çıkarmaya başlamıştır.
Ancak dergi 12 Mart askeri muhtırasının ardından kapatıldı.
Behramoğlu’nun 1960’lar ve 1970’lerin ilk yılları boyunca Özel’le yakın bir dostluğu da olmuştur.
Behramoğlu’nun bu dönemde yazdığı şiirlerinde toplumcu, etkin bir edebiyat anlayışının izleri bulunmaktadır.
1965 yılında yayınlanan “Bir Gün Mutlaka” isimli kitabı 1960’lı yıllar toplumcu kuşağının manifestosu niteliğindeki şiirlerden meydana gelmektedir.
Kitaplaşan ilk çevirisi “İvanov” (Anton Çehov) 1967 yılında basıldı.
Mihail Yuryeviç Lermontov’dan ilk şiir çevirilerini de aynı dönemde yaptı.
Gerçekçi ve toplumcu şiir ilkelerine yönelerek şiirlerini yeni tema ve biçim arayışlarıyla şekillendirmiştir.
1970 yılında siyasi gerekçelerle yurt dışına çıkan Behramoğlu, 1972 yılına kadar Londra ve Paris’te yaşadı.
Paris’te Louis Aragon ve Pablo Neruda ile tanıştı.
Aragon’un yönetimindeki “Les Lettres Françaises”de, Abidin Dino çevirisiyle, “Bir Gün Mutlaka”dan bir bölüm yayınlandı.
1971 yılında Paris’te Théatre de Liberté’nin kuruluş çalışmalarına katıldı.
İlk oyun “Légendes à Avénir / Geleceğe Masallar” için bölümler yazdı.
1972’de kurulan Barış Derneği’nin kuruluşunda görev aldı.
Sovyet Yazarlar Birliği’nin davetlisi olarak 1972 yılında gittiği Moskova’da yaklaşık iki sene kaldı.
Bu dönemde Moskova Devlet Üniversitesi’nde stajyer olarak Rus Edebiyatı üzerine çalıştı.
Daha önceki dönemin ürünü çevirileri (Puşkin, Bütün Hikâye ve Romanları, 1972) ve yurt dışı dönemin ürünü şiirlerden oluşan üçüncü şiir kitabı “Yolculuk, Özlem, Cesaret ve Kavga Şiirleri” 1974 yılında Türkiye’de yayınlandı.
1974 yılında çıkan af yasasından faydalanarak ülkeye dönen Behramoğlu, Muhsin Ertuğrul yönetimindeki İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları’nda dramaturg olarak işe başladı.
1975 yılında kardeşi Nihat Behram ile birlikte çıkardıkları edebiyat-kültür dergisi olan “Militan” yoğun ilgi gördü.
Bu dönemde Ataol Behramoğlu’nun “Ne Yağmur…Ne Şiirler…(1976)”, “Kuşatmada (1978)”, “Mustafa Suphi Destanı” (1979), “Dörtlükler” (1980) isimli kitapları yayınlandı.
1979 yılında Türkiye Yazarlar Sendikası genel sekreteri oldu.
Rus aslıllı Ludmila Denisenko ile evliliğinden olan kızı Barış o sene doğdu.
1980 Askeri Darbesi sonrasında dramaturgluk görevinden ayrılmak durumunda kaldı.
“Ne Yağmur…Ne Şiirler…”‘in yeni basımının mahkeme tarafından “toplatılması ve imhası”na karar verildi ve Ataol Behramoğlu bir hafta göz hapsinde tutuldu.
1981 yılında “İyi Bir Yurttaş Aranıyor” başlığı altında topladığı şiirler Türkiye’de “siyasal kabare” türünün ilk örneklerinden biri olarak birçok defa izleyiciyle buluştu.
Aynı sene Yunanistan’da şiirlerinden seçmeler “Türkiye, Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum” ismiyle yayınlandı.
Dünya şairlerinden Rusça, İngilizce, Fransızcadan yaptığı çevirileri “Kardeş Türküler” isimli bir kitapta topladı (1981).
“Son Yüzyıl Büyük Türk Şiiri Antolojisi”‘nin ilk çalışmalarına başladı.
1982 yılında Barış Derneği kurucu ve yöneticisi olarak tutuklandı ve on ay tutukluğu devam etti.
Cezaevinde bulunduğu sırada, Asya-Afrika Yazarlar Birliği 1981 Lotus Ödülü’nün sahibi oldu.
1983 yılında 8 yıl hapis cezası aldı.
1984 yılında ülkeden gizlice ayrılarak Fransa’ya gitti.
Bir süre sonra pasaport verilmeyen ailesini de gizlice yurt dışına çıkardı.
Yaşamının 1989 senesine kadar süren bu döneminde Paris Sorbonne Üniversitesi’nde Rus edebiyatı ve karşılaştırmalı edebiyat konularında lisansüstü bir çalışma yaptı.
1986 yılında Paris’te ressam Yüksel Aslan ile beraber Fransızca Türk edebiyatı dergisi “Anka”yı kurdu ve dergiyi yönetti.
Birçok ülkede katıldığı toplantılarda konuşmalar yaptı ve şiirlerini okudu.
Almanya’da “Kızıma Mektuplar (1985)”, “Türkiye, Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum” (1985) isimli şiir kitapları ve “Mustafa Suphi Destanı”nın yeni bir basımı yayınlandı.
Şiirlerinden Macarcaya çevrilen seçmeler 1988 yılında Budapeşte’de “Europa” yayınevi tarafından yayınlandı.
Antoloji çalışmalarını da sürdüren Behramoğlu bu dönemde “Son Yüzyıl Büyük Türk Şiiri Antolojisi”; “Dünya Şiiri Antolojisi” (Özdemir İnce ile birlikte); “Çağdaş Rus Şiiri Antolojisi”‘ni yayınladı.
Ayrıca “Çehov-Bütün Oyunları (1. Cilt)”, şiir üstüne yazılarını bir araya getiren “Yaşayan Bir Şiir” (1986) ile “Eski Nisan”, “Bebeklerin Ulusu Yok” isimli şiir kitapları yayınlandı.
Hakkında açılan davalarda beraat etmesiyle Haziran 1989’da Türkiye’ye dönüş yaptı.
Türkiye’ye döndükten sonra Pendik Belediyesi’nde kültür danışmanlığı, ardından Simavi Yayınları’nda editörlük yaptı.
1990’lı yıllarda “Sevgilimsin” (1993) isimli şiir kitabını ve çeşitli yazılarını bir araya getiren, “İki Ateş Arasında” (1989), “Nâzım’a Bir Güz Çelengi” (1989), “Mekanik Gözyaşları” (1990), “Şiirin Dili-Ana Dil” (1997) yayınlandı.
Aziz Nesin ile ilgili anılarını “Aziz Nesin’li Fotoğraflar” (1995); yurt dışı gezi yazılarını “Başka Gökler Altında” (1996) isimli kitaplarda topladı.
Vera Tulyakova’nın anılarından ve Nâzım Hikmet’in şiirlerinden meydana gelen “Mutlu ol Nâzım” isimli bir oyunu; belgesel bir oyun çalışması olan “Lozan” isimli eseri bulunmaktadır.
1995 yılında Türkiye Yazarlar Sendikası Genel Başkanı seçildi.
Behramoğlu bu görevi 1999 yılına kadar iki dönem devam ettirdi.
2002 yılında Türkiye P.E.N. Yazarlar Derneği “Dünya Şiir Günü Büyük Ödülü”‘nün sahibi oldu.
2008 senesinde şiirlerinden geniş bir seçmeler Amerika Birleşik Devletlerinde yayınlandı.
Aynı sene kendisine Rusya Federasyonu tarafından uluslararası Puşkin Nişanı takdim edildi.
1992 yılında İstanbul Üniversitesi’nde başladığı Rus Dili ve Edebiyatı öğretim üyeliğini 2003 yılında aynı üniversitede doçent, 2009 yılında Beykent Üniversitesi’nde profesör olarak devam ettirdi.
İstanbul Aydın Üniversitesi’nde öğretim kadrosunda görev yaptı.
Cumhuriyet gazetesinde köşe yazarlığı yaptı.
Kafa Dergisinde yazıları yayınlandı.
2015 senesinin Nisan ayında Behramoğlu’nun 50. sanat yılı nedeniyle İzmir Büyükşehir Belediyesi iki konser düzenlemiştir.
2016’da Beşiktaş Belediyesi, Ataol Behramoğlu’nun heykelini Beşiktaş Şairler Sofası Parkı’na dikti.
Eserleri:
Şiir:
*Her Şey Şiirdir (1955)
*Bir Ermeni General (1965)
*Bir Gün Mutlaka (1970)
*Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri (1974)
*Ne Yağmur… Ne Şiirler… (1976)
*Kuşatmada (1978)
*Mustafa Suphi Destanı (1979)
*Dörtlükler (1983)
*İyi Bir Yurttaş Aranıyor (1983, Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından oyunlaştırılmıştır.)
*Türkiye Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum (1985)
*Kızıma Mektuplar (1985)
*Şiirler 1959-1982 (1983)
*Eski Nisan (1987)
*Bebeklerin Ulusu Yok (1988)
*Bir Gün Mutlaka-Toplu Şiirler I (1991)
*Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey *Var-Toplu Şiirler II (1991)
*Kızıma Mektuplar- Toplu Şiirler III (1992)
*Sevgilimsin (1993)
*Aşk İki Kişiliktir (1999)
*Yeni Aşka Gazel (2002)
*İki Ağıt (2007)* Beyaz İpek Gibi Yağdı *Kar (2008)
*Okyanusla İlk Karşılaşma (2008)
*Hayata Uzun Veda (2008)
*Ne Çok Hain (2017)
B*ir Çocuğa Layık Olmak (2018)
Deneme-İnceleme:
*Yaşayan Bir Şiir (1986, eklerle yeni basım 2007)
*Şiirin Dili-Anadil (1995 eklerle yeni basım 2007)
*Utanıyorum (1996)
*Mekanik Gözyaşları (1997)
*Nazım’a Bir Güz Çelengi (1997, eklerle yeni basım: Nazım Hikmet-Tabu ve Efsane(2008))
*İki Ateş Arasında (1998)
*Kimliğim İnsan (1999)
*Başka Bir Açı (2000)
*Gerçeklik Duygusunun *Kaybolması(2001)
*Rus Edebiyatı Yazıları (2001)
*Rus Edebiyatında Puşkin Gerçekçiliği (2001)
*Kendin Olmak ya da Olmamak (2003)
*Yeni Ortaçağın Saldırısı (2004)
*Biriciktir Aşk (2005)
*Rus Edebiyatının Öğrettiği (2008)
*Sivil Darbe (2009)
*Benim Prens Adalarım (2010)
*Yolculuk,cesaret ve kavga şiirleri
Anı:
:Aziz Nesinli Anılar (2008)
Gezi:
*Başka Gökler Altında (1996, eklerle yeni basım 2010)
*Yurdu Teninde Duymak (2008)
Oyun:
*Lozan (1993)
Mektup:
*Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar (İ. Özel’e mektupları,1995)
*Şiirin Kanadında Mektuplar (M. Demirtaş’la mektupları,1997)
Çocuk Kitapları:
*Yiğitler Yiğiti ve Uçan At Masalı (şiir-masal)
*Dünya Halk Masalları (çeviri-uyarlama)
*Düşler Kuruyorum (kitapta bölüm)
*M. Zoşçenko, Lastik Papuçlar (çeviri)
Antoloji:
*Büyük Türk Şiiri Antolojisi (2 cilt,1987, eklerle yeni basım
*Dünya Şiiri Antolojisi (4 cilt,1997 Ataol Behramoğlu-Özdemir İnce)
*Çağdaş Bulgar Şiiri Antolojisi (1983,Özdemir İnce-Ataol Behramoğlu, eklerle yeni basım 2008)
*Çağdaş Rus Şiiri Antolojisi(eklerle yeni basım, 2008)
*Uçur Diye, Ey Aşk(Tematik Aşk Şiirleri,2007)
Çeviri:
Anton Çehov-Büyük Oyunlar (İvanov-Orman Cini-Vanya Dayı-Martı-Üç Kızkardeş-Vişne Bahçesi)
*Aleksandr Puşkin-Bütün Öyküler, Bütün Romanlar
*Aleksandr Puşkin-Seviyordum Sizi (şiirler)
*Aleksandr Puşkin-Erzurum Yolculuğu
*Maksim Gorki-Yaşanmış Hikâyeler
*Maksim Gorki-Bozkırda
*İvan Turgenev-Arefe
*Mihail Lermontov-Hançer (şiirler)
*Jose Marti-Göklerde Eriyip Gitmek İsterdim (şiirler)
*E. Babayev-Nâzım Hikmet
*V. Tulyakova-Nâzımla Son Söyleşimiz
*A. Fevralski-Nâzım’dan Anılar
*S. Viladimirov, D. Moldvaski-Mayakovski
*A. M. Şamsuddinov-Türkiye Ulusal Kurtuluş Savaşı Tarihi
*Fyodor Dostoyevski-Puşkin Üzerine Söylev
Bernamegeh Türkçe
