Antik Yunan tarihçi ve coğrafyacılarının Dersim bölgesine Daranis ve Derksene adını verdikleri söylenir.
1935 yılında kurulan ve Tunceli Kanunu’ndaki özel statüsü nedeniyle Elazığ’dan yönetilen Tunceli ilinin merkezi olarak 30 Aralık 1946 tarihli ve 4993 sayılı kanunla Kalan (Mamekiye) kasabası olarak belirlenmiştir.
Dersim iklimi sert karasal iklimine sahiptir. Dağların konumundan dolayı kışları çok soğuk ve kar yağışlı geçer. 6 veya 7 ay kar altında kalabilir. Yazın ise 35-40 dereceye yaklaşan kuru sıcaklar olabilir.
Tunceli İli Bakanlar Kurulu tarafından 1945 yılında ”Şehir” statüsüne kavuşturulmuş ve Valilik tarafından yönetilmesi kararlaştırılmıştır.
Vali, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu’nun şehirdeki en etkili ve yetkili temsilcisidir. Tunceli’nin nüfusu ve küçük bir şehir olması dolayısıyla 3 Vali Yardımcısı ile idaresi mümkündür.
DERSİM KÖYLERİNİN KÜRTÇE İSİMLERİ
DERSİM MERKEZ KÖYLERİNİN ESKİ İSİMLERİ
Tunceli, belediye unvanını 1945 yılında kazanmıştır. 2004 yılına kadar belediye CHP tarafından yönetilmiş olup bu tarihten sonra BDP ve DBP’li başkanlar tarafından yönetilmiştir.
2019’da, Ovacık belediye başkanı seçilerek TKP’ye ilk belediye başkanlığını kazandıran Fatih Mehmet Maçoğlu’nun Tunceli Belediye Başkanı seçilmesiyle TKP Türkiye’de ilk kez il belediye başkanlığı kazandı.
Tunceli şehir merkezi nüfusu 2020 istatistiklerine göre 38,429 kişidir.
İlçenin adı Bizans İmparatoru Ermeni kökenli general I. İoannis Çimiskes’den gelmektedir. İmparatorun Tzimiskes (Çimiskes) lakabının Ermenice “Kırmızı çizme” anlamına gelen Chmushkik kelimesinden ya da Ermenice “Kısa boylu” anlamına gelen bir kelimeden türediği yönünde görüşler bulunmaktadır.
Ermenice olarak (Չմշկածագ) Čmškacag olan ilçenin Osmanlıca’daki kullanımı ise (چمشکزک) idi. Edessalı Mateos, Çimiskes’i Sophene bölgesinden olduğunu belirtmektedir.
1)Anıl-Hazeri
2)Arpadere-Bıradi
3)Aşağıbudak-Türkkaravenk
4) Bağsuyu-Mağmunut
5) Gözlücayır-Ekrek
6) Kıraçlar-Hıdıroz ( Yağmurlu-Çicoğlu)
7)Paşacık-Osgeh ( Buğdaylı-Pağhosi)
8) Sakyol-Pulur ( Yuvacık-Kürtler)
9) Toratlı-Behke
10) Vişneli-Bırıhı
11) Yukarı Budak- Karavenk
12)Yünbüken-Germisk (İncesu-Göhre)
13)Ahcapınar-Vakovan
14) Bozağaç-Erkeğan (Hüngürlü-Keşiş)
15) Payandüzü-Sinsor
16)Sarıbalta-Komer (Komşular-Mücevir)
17) Aşşağı Bayır- Peydere, Yukarı Bayır- Yukarı Pedere, Üvünlü-Reşoğlu)
Hozat’ın; 10. yüzyıl Bizans kaynaklarına göre Murat Nehri (Arsanias) ve Kamacha Nehri arasında yer alan, Arap kaynaklarında da Ermeni theması olarak adlandırılan Chozanon (Χόζανον) theması olduğu düşünülmektedir.
16. yüzyıl Osmanlı kayıtlarında yerleşim sadece Gayrimüslimlerin yaşadığı bir köy olarak görülmektedir.
Kaynaklarda eski ismine rastlanmamakla birlikte halk dilinde “Mezingirt” diye anılır. Ermenicede (Medzgerd) büyükhisar anlamına geldiği düşünülmektedir.
Urartularda, Gert kelimesi şehir anlamına gelir. Büyük şehir, büyük ormanlık anlamında kullanılmıştır. MÖ 9. yüzyılda yöreye hakim olan Urartular tarafından konduğu tahmin edilmektedir.
26) Yaşaroğlu-Koman (Bütünlü-Tamam, Dalbahçe-Gomik, Su Başı-Koltan, Yaşar-Kortaş)
27) Yeldeğen-Şöbek
PERTEK KÖYLERİNİN ESKİ İSİMLERİ
Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde şehrin isminin Moğolca karakuş anlamına gelen “per-teng” den geldiğini belirterek “Pertek kalesi üzerinde tunçtan bir karakuş heykeli vardır.
Her yıl Newroz gününde, kanat çırpıp bütün Ekrad (Kürtler) ve Mığdisi kavimlerini bu şehrin pazarına toplamak için işaret verirmiş.
Bunun içinde bu şehre Pertek denirmiş, Halid Bin Velid bu şehri ele geçirince bu heykeli yıkmış ancak kalenin üzerinde heykelin yeri hala belli olmakta” diye bahsetmiştir.
1908 yılında ilçe teşkilatı Yeşilyazı (Zeranik) bucağı merkezinde teşkilatlanmış, 1936 yılında Tunceli ili teşkil edilince bu ile bağlanmıştır.
1937 yılında ilçe teşkilatı, Yeşilyazı bucağından kaldırılarak bugünkü ilçe merkezi olan Pulur köyü üzerine Ovacık ilçesi olarak teşkil edilmiştir.
1) Ağaçpınar-Haçkirek
2) Akyayık-Solhasan
3)Aslandoğmuş-Cırpazin
4) Torunaba-Kırmil
5) Aşlıca-Nanikuşağı
6)Çambulak-Kirgat
7)Çayüstü-Malmekrek
8)Çemerlitaş-Gevrik
9)Eğimli-Maraş
10) Çöğürtlük-Bozikuşağı
11)Eğrikavak-Kalikuşağı
12)Eskigedik-Birman
13)Güneykonak-Çakperi
14)Işıkvuran-Havsi
15)Koyungölü-Kedek
16)Kuşluca- Derik
17)Otlubahçe-Gazikuşağı
18)Öveçler-Kerdiz
19)Paşadüzü-Kodi
20)Sarıtosun-Mistuuşağı
21)Tepsili-Mekikuşağı
22) Yakatarla-Zaruk
23)Yarımkaya-Hamzikuşağı
24)Yaylagünü-Arzumak
25)Yazıören-Velolar
26)Yenisöğüt-Pozvenk
27)Yoğunçam-Tillek
28) Yoncalı-Ortinik
Karaoğlana Bağlı Köyler
1)Karaoğlan-Kakbil
2)Aktaş-Ağtaş
3)Buzlutepe-Kakbil
4)Doludibek-Namlis
Yeşilyazı Köyleri
1) Yeşilyazı-Zerenik
2) Cevizlidere-Merho
3) Karayonca-Pardi
NAZIMİYE KÖYLERİNİN ESKİ İSİMLERİ
1880 yılı kayıtlarında yerleşim, Dersim Vilayeti Mazgirt Sancağının kazalarından biri olarak görülürken, 1892’de DersimVilayeti kaldırılınca bu sefer Dersim Sancağı’na bağlı olarak kaza statüsünü sürdürmüştür.
1894 yılında 24 hane bulunan yerleşimde 6’sı Ermeni geri kalanı Müslüman olmak üzere 228 kişi yaşamaktaydı.
1911 yılında yerleşimin adının, V. Mehmed’in 1910 yılında doğan torunu Mehmet Nazım Efendi’ye izafeten değiştirilmesi talebinin aynı yıl içerisinde uygun görülmesiyle de Nazımiye adını almıştır.
I. Dünya Savaşı sırasında Elazığ’a bağlı olan Nazımiye 1947 yılından itibaren Tunceli’den yönetilmeye başlandı.
Hurriler ve Hayasa-Azzi egemenliğinde olan bölge, Hititler ve akabinde MÖ 12. yüzyılda Urartuların hakimiyetine girmiştir.
MÖ 7. yüzyılda Medler ve akabinde Ahameniş İmparatorluğu hakimiyetine giren bölge, Ermenistan Satraplığı sınırları içerisinde yer almaktaydı.
Büyük İskender’in Ahamenişleri ortadan kaldırmasıyla bölgede Hellenistik devletlerin hakimiyeti başlamıştır.
MÖ 2. yüzyılda Ahameniş satraplarının soyundan gelenler tarafından kurulan Antik Ermenistan Krallığı, MÖ 1. yüzyılda Romalılar ve Partların mücadelesi esnasında bölgeyi vasal olarak yönetmeye devam etmiştir.
MS 5. yüzyılda Bizanslılar ve Sasaniler arasında paylaşılan bölge, çok sık el değiştirmiştir.
Bölge, 639 yılında Arap’ların hakimiyetine girinceye kadar Bizans İmparatorluğu hâkimiyetinde kalmıştır.
