Mehmed Mihri Hilav Kimdir, Hayatı ve Hakkında Bilinmeyenler

       Celâl Temel

        Mihemmed Mîhrî Hilav (1885-1957)

       Doğu (İran) Kürdistan Ciwanro şehrine bağlı Dişê köyünde doğdu, Sinê (Sanandaj)’de büyüdü.

Ailesine, Doğu Kürdistan’da “Miftizadeler” deniyor ve bu gün de Sinê bölgesinde tanınan büyük bir ailedir. Çocuk yaşta, dedesi ile girdiği bir tartışma sonunda, Sinê’den ayrılarak Hewler’e (Erbil) gidip orada medresede okudu. Hewler’den icazet aldı.

        1904 yılında, Sinê’den ayrılıp Kars-Erzurum bölgesindeki medreselerde okudu. Bu sırada Türkçe de öğrendi ve 1911 yılında Trabzon üzerinden İstanbul’a geçti. Darülfünunda hukuk eğitimi aldı.

Aynı zamanda, Fatih medresesinde hocalık yaptı. Din felsefesi alanında kendini geliştirdi. Hem din felsefesi hem hukuk alanında tanınan bir kişi oldu.

       1912 yılında kurulan Kürd öğrenci cemiyeti HÊVİ’in aktif üyesi oldu. 1913-1914 yıllarında, HÊVÎ’nin yayın organları Rojî Kurd ve Hetawî Kurd dergilerinde, Kürd dil ve edebiyatıyla ilgili yazıları yayımlandı.

Dil bilimci, gazeteci ve hukukçu kimliğiyle hem Osmanlı hem Kürd aydınlarının takdirini kazandı. Tüm Doğu dilleriyle beraber Fransızca da biliyordu.

      1918’de Kürdistan Teali Cemiyeti içinde yer aldı. Cemiyetin yayın organı Jîn’de yazıları yayımlandı. Aynı sıralarda, M. Şefik Arvasi’yle birlikte Kürdistan dergisini yayımladılar.

Derginin sahibi ve sorumlu müdürüydü. Kürdçe gramer ve Kürdçe-(Türkçe, Arapça, Farsça ve Fransızca) çok dilli sözlük hazırladı.

        1918 yılında Mevlânzade Rıfat’ın başkanlığında kurulan Radikal Avam Fırkası’na üye oldu. Yirmili yılların başında, Kürdizade Lütfi Fikri’nin başkan olduğu İstanbul Barosu’nun dikkat çeken avukatlarındandı.

        1925 Kürd Ayaklanması sırasında, İstanbul’da tutuklandı, yargılandı; beraat etti. Sonraki yıllarda, İstanbul İktisat Fakültesi’nde hocalık yaptı. İstanbul’un en ünlü avukatlarındandı; bir süre Said Nursi’nin avukatlığını da yaptı. “Hilav” soyadını aldı.  

        Bir dönem İstanbul Erkek Lisesi’nde Sol İslamcı olarak nitelendirilen Nurettin Topçu (1909-1975) ile çalıştı. Bu sırada, bu okulda öğrenci olan oğlu Selahattin, Nurettin Topçu’dan etkilenerek felsefeci oldu.

M. Mihri, uzun süre İstanbul Üniversitesi’nde hukuk hocalığı yaptı. Kırklı yılların sonunda, ellili yılların başında, Musa Anter’in çıkarttığı Dicle Kaynağı gazetesinde yazıları yayımlandı.

Aynı sırada, Güney Kürdistan’da yayımlanan Jîn dergisine de düzenli olarak yazılar gönderdi. Ağabeyi Mihammed Sidqî Miftîzade 1959 yılında Tahran’da yayımlanan Kürdistan gazetesinin baş yazarıydı.

        1920 yılında Şeyh Şamil’in torunu Şaziye Hanım’la evlenmişti. Üç kızı (Lamia, Leyla, Süheyla) iki oğlu (Selahattin ve Nurettin) olmak üzere beş çocuğu oldu. Hilav ailesi, İstanbul’da çok popüler bir aile olarak biliniyor. Büyük oğlu Selahattin Hilav (1928-2005) Marksist felsefeci ve çevirmen olarak tanındı.

Küçük oğlu Nurettin Hilav (1931-2000) ise solcu değil, İslami gruplara yakın olduğu belirtilen, pek çok dil bilen entelektüel biriydi. Selahattin Hilav’ın evlilikleri de dikkat çekicidir.

İlk evliliğini Abdi İpekçi (1929-1979) ve İsmail Cem İpekçi’nin (1940-2007) kız kardeşi ile Alev İpekçi ile yaptı. Sonra, Muvvakar Ekrem Talu’nun (1909-1963) kızı, Recaizade Mahmud Ekrem’in (1847-1914) torunu Çiğdem Talu (1939-1983) ile evlendi. Umur Talu (1957) ve Erdem Talu, Çiğdem Talu’nun kardeşleridir. Şarkıcı Zeynep Talu (1967), Selahattin Hilav-Çiğdem Talu evliliğinden olan kızlarıdır.

          Mihemmed Mihri Hilav, 19 Nisan 1957 tarihinde İstanbul’da öldü.

Bernamegeh Türkçe

UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!