M. Naci Kutlay, 10 Ağustos 1931 tarihinde Ağrı’nın Tendürek Köyü’nde dünyaya geldi.
İlkokulu ve ortaokulun bir kısmını Ağrı’da tamamladı.
Lise öğrenimini yatılı olarak Erzurum Lisesi’nde gördü.
Üniversitede tıp eğitimi aldı. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni bitirdi.
Tıp alanında uzmanlığını Genel Cerrahi dalında, aynı fakültenin 1. Cerrahi Kliniğinde yaptı.
1959’da tutuklanan 49 Kürt aydınından biri olarak Harbiye Tutukevinde yattı.
Kutlay, yargılama sonunda bir buçuk yıl hapis cezası almasına rağmen dava zaman aşımına uğradı.
Siyasete Türkiye İşçi Partisi’nde (TİP) başladı.
12 Mart sıkıyönetimi döneminde tekrardan tutuklanarak 7.5 yıl hapis cezası aldı.
Dava Yargıtay aşamasındayken 1974’te çıkan genel afla tahliye edildi.
TİP’ten sonra siyasette ikinci durağı CHP oldu.
CHP’de milletvekili ve senatör adayı oldu.
1970 ve 1971 yıllarında Diyarbakır’da Devrimci Doğu Kültür Ocağının (DDKO) çalışmalarına katıldı, derneğin yöneticileri arasında yer aldı.
12 Eylül 1980 Askeri darbe döneminde tekrardan tutuklandı.
Tahliye edildikten sonra İsveç’e iltica etti.
On altı yılı aşkın bir süre kaldığı İsveç’te siyasi çizgisi ekseninde bilimsel ve edebi çalışmalara yöneldi.
İlk kitabı olan İttihat Terakki ve Kürtler’i bu süreçte yayınladı.
Türkiye’ye dönüş yaptıktan sonra siyasi görüşüyle örtüşen siyasi partilerde yer aldı ve HADEP Genel Başkan Yardımcılığı görevine getirildi. Böylelikle çalışmalarını Ankara’da devam ettirdi.
Ayrıca Kürtlerin tarihi ve sosyolojisi üzerine çalışmaları, Kürtçe roman ve çevirileri bulunmaktadır.
Gazete ve dergilerde Kürtleri konu alan pek çok makale ve öykü kaleme aldı.
Dr. M. Naci Kutlay’ın ilk makalesi 1953’te Ağrı’da çıkan Şarkın Dili Gazetesi’nde, sonraki yıllarda inceleme yazıları ve makaleleri İsveç’te İnvandrar dergisinde yayınlandı.
1960 ve 1970’li yıllarda Yön, Sosyal Adalet, Barış Dünyası dergilerinde ve son yıllarda da Özgür Gündem, Yeniden Gündem, Özgür Politika gazeteleri ile Tarih ve Toplum, Bilim ve Siyaset, Virgül, War ve Nûbihar dergilerinde yayınlandı.
