Mutki İlçesi, doğusunda Bitlis, güneyinde Siirt-Baykan, batısında Batman-Sason ve Muş ile kuzeyinde Güroymak İlçesi ile çevrili, Bitlis İline 24 km uzaklıkta kırsal özelliği belirgin olan bir ilçedir.
1935 yılında çıkan bir kanunla İl olması ve 4 Ocak 1936 yılında teşkilatlanması ile beraber 1938 senesinde Miritağ köyünde yapımına başlanan Hükümet Konağının tamamlanması ile 1941 yılından bugüne kadar “Mutki” İlçe adı ile anılmaktadır.
İlçenin Yüzölçümü 1.234 km2 olup, rakım 1.500 m civarındadır.
İlçenin büyük çoğunluğunu Kürtler oluşturmaktadır.
Kürtler dışında Araplar ve çok az sayıda Türk nüfus yerleşiktir.
Kürtler genelde Şafi mezhebine bağlıyken Araplar ve Türkler Hanefi mezhebine bağlıdır.
1867’de yapılan bir idari reformla Mutki, Erzurum Vilayeti’ne katıldı.
Yönetim merkezi Rabat olup, 1883 yılında yerini Açıkalan köyü almıştır. Merkez birkaç kez daha taşındı, sonunda 1941’den beri Miritağ – bugünkü Mutki köyü oldu.
Mutki terimi, İran’daki Motkan’dan gelir ve “kullanılmayan toprak” anlamına gelir.
Mutki İlçesi, Asurların, Perslerin, İskender Roma, Bizans, Akkoyunlular ve Osmanlı İmparatorluğunun hâkimiyetinde kaldı.
1514’te Mutki Osmanlı egemenliğine girdi. Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi 1665 yılında bölgeyi ziyaret etmiş ve bölgeye Mutki aşiretinin hakim olduğunu ancak Bitlis şehzadesine tabi olduklarını bildirmiştir.
Mutki o dönemler, Mire 70.000 asker sağlayabiliyordu.
Osmanlı kayıtlarında kentin 1882’de 4 Ermeni hanesi ve 1909’da ise 10 hanesi olduğu belirtilmektedir.
Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus birlikleri bölgeyi ele geçirdi ve Bitlis’e kadar ilerledi.
Mutki, 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin bir parçası oldu.
İlçenin ana geçim kaynakları tarım, hayvancılık ve ticarettir.
Bölgede altyapı ve sanayileşmenin sağlanabilmesi için devlet yatırımlarına ihtiyaç duymaktadır.
İlgisizlik yüzünden küçük bir kasaba görünümünden kurtulamamıştır.
Mutki seçim tercihini geleneksel ve muhafazakar partilerden yana yapan bir ilçe.
Bitlis Mutki̇’de 31 Mart 2019 tarihinde gerçekleşen Yerel Seçimde, Ak Partiden Vahdettin Barlak %49, İyi Partiden Zübeyir Dalga %44, HDP’den İrfan Hülak %3,38 oy almıştı.
İlçe merkezine bağlı Kavakbaşı beldesindeki köylerde yöresel çanak-çömlek yapımı sağlanmaktadır.
Çömlek haricinde, toprak işi malzemeler de yapılmaktadır.
Bitlis şehir merkezine sürekli minibüs bulabilirsiniz.
İlçede öğretmen evi bulunmaktadır.
Mutki, kışın soğukların egemen olduğu ve yazların ise kısa sürdüğü karasal bir iklime sahiptir.
İlin gezilecek yerleri ve tarihi mekanları arasında Gümüşkanat Şelalesi, Beyaz Kilise, Kitap Sokağı ve Beyazsu Mesire Alanı yer almaktadır.
