Roşan Lezgîn, 1964 yılında Diyarbekir’in Lice ilçesinin Dingilhewa köyünde dünyaya geldi. Henüz altı yaşındayken köyünden ayrıldı. İlkokula Anteb’in Oğuzeli ilçesinin Büyükkaracaören köyünde başladı. 1975 yılından itibaren Diyarbekir merkezde yaşayan yazar, zor şartlardan dolayı okula devam edemedi ancak sürekli kitap okuyarak kendini geliştirmeye çalıştı. Kürtçenin Zazakî ve Kurmancî varyantlarını çok iyi, Soranî ve Hewramî varyantlarını da kısmen biliyor. Yine, Türkçeyi çok iyi, Farsçayı orta derecede, Arapçayı da kısmen biliyor.
Okuma aşkıyla gençliğinde Ortaokulu dışarıdan okuyarak 1984 yılında mezun oldu ve Liseye devam etmek istediyse de zor hayat şartlarından dolayı bu isteğini gerçekleştiremedi. Çok zaman sonra, çocuklarını büyütüp okuttuktan sonra, ellinci yaşına bastığı gün, Lisede kaydını yaptırdı ve yedi yılda hem Liseyi okudu hem Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü okuyup mezun olarak lisans eğitimini tamamladı.
İlk kez 1991 yılında birkaç kısa yazı yazıp dergilere gönderdi ancak 1996 yılından itibaren kesintisiz bir şekilde yazma faaliyetlerini sürdürüyor. 1997 yılından başlayarak 2013 yılına kadar Diyarbekir’de farklı zamanlarda Kürdçe (Zazakî ve Kurmancî) dil kursları vererek birçok kişinin Kürdçeyi konuşma, anlama, okuma ve yazma becerileri kazanmasına önayak oldu. Bu arada, gazete ve dergilerde Kürtçe (Zazakî ve Kurmancî) ve Türkçe yazı ve makaleleri yayımlandı. Yazarlık faaliyetlerinden dolayı evi defalarca polis baskınına uğradı, geri verilmemek üzere arşivine; dergi, kitap, yazı taslakları ve dosyalarına hukuksuzca el konuldu. Defalarca haftalar boyu ağır işkencelerden geçtiğinden dolayı sürekli tedavi görmek durumunda kaldı. Düşüncelerinden dolayı farklı örgüt ve çevrelerin de baskısına maruz kaldı, çalışmaları engellendi, kısıtlandı. Ama hiçbir zaman dil çalışmalarından, yazmaktan geri durmadı. Daha çok edebiyat alanında olmak üzere şimdiye kadar 18 kitabı yayınlandı. Yine, çeşitli dillerden çevirdiği 16 çeviri kitabı yayınlandı. Gerek kendi kitapları gerek çeviri kitapları, önemli bir okur kitlesine ulaştı. Örneğin, dördüncü baskısı yayımlanan kitaplarının yanı sıra birçok kitabı ikinci baskı yaptı. Kürdistan, Türkiye ve İran’da üniversitelerde ve farklı kurumların düzenlediği sempozyum, konferans ve panellerde sunumlar yaptı.
2009 yılından itibaren yayında olan www.zazaki.net sitesini yönetiyor. Yine, 2011 yılında yayına başlayan ve 100 sayıya ulaşan Zazakî Kürdçesinde çıkan ilk gazete olan Newepel gazetesini birkaç arkadaşıyla çıkardı. Zazakî Kürdçesinde okur-yazar bir kitlenin oluşması için, gazeteye gelen yazıları titizlikle redakte ederek Newepel gazetesini bir okul haline getirdi. Örneğin, 60’ı kadın 252’si erkek doğrudan gazeteye yazan 312 kişiden en az 250 kişi ilk kez Newepel gazetesiyle yazmaya başladı. Daha sonra, bunlardan 60 kadar kişinin bir veya birkaç kitabı yayınlandı.
Mart 2011’de Zazakî Kürdçesiyle yayınlamaya başladığı edebiyat sanat dergisi Şewçila’yı da adeta bir edebiyat okulu haline getirdi. Örneğin, Şewçila dergisinin 16 sayısında, 20’si kadın 85’i erkek toplam 105 kişinin eserleri yayınlandı. Böylece, özellikle kadın yazarlar olmak üzere, Zazakî edebiyatında birçok yeni edebiyatçı ve yazar yetiştirdi.
Roşna Yayınevini ise 2012 yılında kurarak şimdiye kadar Zazakî Kürdçesinde 64, Kurmancî Kürdçesinde 6, Türkçede ise 2 kitap olmak üzere 45 farklı yazara ait toplam 72 kitap yayınlandı.
Yazı dili geçmişi yeni olan, aslında verbel bir dil olan Zazakî Kürdçesinin dilsel yapısına ve sistemine hakim olan yazar, kendi çalışmalarında dili en doğru ve anlaşılır şekilde kullanarak, yine adı geçen bu yayınlarda yayınlanan diğer kişilerin yazılarını da, ağır ama özverili bir işçilikle düzeltip Kürtçenin Zazakî varyantının sağlıklı bir şekilde konuşma dilinden yazı diline evrilmesinde önemli aşamalar kaydetmesini sağladı.
Yazarın şimdiye kadar yayınlanmış kitapları:
1) Binê Dara Valêre de (hîkayeyî), Çapo yewin, Weşanxaneya Apecî, Stockholm 2002 / Çapo diyin, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2002 / Çapo hîrêyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2012 / Çapo çarin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2019
2) Dêsan de Sûretê Ma Nimite (şiîrî), Çapo yewin, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2005 / Çapo diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2013
3) Ferhengê Îdyomanê Kurdî (ferheng), Çapo yewin, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2005 / Çapo diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2017
4) Halîn (hîkayeyî), Çapo yewin, Weşanxaneya Komalê, Îstanbul 2006 / Çapo diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2015
5) Ez Gule ra Hes Kena (hîkayeyî), Çapo yewin, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2007 / Çapo diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2018
6) Sanikanê Diyarbekirî ra Guldesteyêk (sanikî), Enstîtuyê Kelepûrê Kurdî, Duhok 2009
7) Gotin Diçe Nivîs Dimîne (nuşteyî), Weşanxaneya Pêrî, Îstanbul 2009
8) Tarîyîya Adirî de (hîkayeyî), Çapo yewin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2012 / Çapo diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2015
9) Dersê Ziwanî (gramer), Çapo yewin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2012 / Çapo diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2015
10) Roşan Lezgîn, Ferhengê Zazakî -Tirkî & Türkçe – Zazaca Sözlük, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2024
11) Ji bo Kurmancan bi Awayê Muqayeseyî: Gramera Kirdkî (Zazakî) (gramer), Weşanxaneya Roşna, Diyarbekir 2013
12) Sorgu (yaşam), İsmail Beşikçi Vakfı Yayınları, İstanbul 2015
13) Toplumsal Kürt Gruplarından Zazalar (araştırma), Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2016
14) Ap Hus (hîkayeyî), Weşanxaneya Roşna, Diyarbekir 2018
15) Kevoke, (hîkayeyî), Weşanxaneya Roşna, Diyarbekir 2019
16) Xezeb (nuşteyî), Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2021
17) Ferhengê Termanê Edebî (ferheng), Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2022
18) Ez û Vate (nuşteyî), Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2023
19) Min bi Kurmancî Got, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2024
Yazarın şimdiye kadar yayınlanmış çeviri kitapları:
1) Suzan Samancı, Siya Bêdengiyê (hîkayeyî) Wergerandina ji Tirkî: Roşan Lezgîn, Weşanxaneya Aram, Îstanbul 2001
2) Roşan Lezgîn, Li Bin Dara Bîyê (hîkayeyî), Wergerandina ji Zazakî: Roşan Lezgîn, Weşanxaneya Elma, Îstanbul 2003
3) Sadiq Hîdayet, Sê Dilop Xwîn (hîkayeyî), Wergerandina ji Farisî: Roşan Lezgîn, Weşanxaneya War, Dîyarbekir 2004
4) Malmîsanij, Cemîlpaşazadeyên Diyarbekirî Û Neteweperweriya Kurdî (lêkolîn), Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2008
5) Îsmaîl Beşîkçî, Nasname – Ziman – Netewe Û Neteweperwerî (meqaleyî), Wergerandina ji Tirkî: Roşan Lezgîn, Weşanxaneya Pêrî, Îstanbul 2008
6) Andranîk, Dêrsim Raywanî û Cografya (cigeyrayîş), Kurmancî ra tercume: Roşan Lezgîn, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2010
7) Berfîn Zenderlioglu & Mîrza Metîn, Mêrdeyê Şewe (kayê tiyatroyî), Kurmancî ra tercume: Roşan Lezgîn, Weşanên Avesta, Îstanbul 2011
8) Arif Qurbanî, Umrean’dan Topzawa’ya (roportaj), Soranî Kürtçesinden çeviri: Roşan Lezgîn, Dezgay Xendan, Silêmanîye 2012, 47 sayfa
9) Roşan Lezgîn (Amadekar), Edebîyatê Kirmanckî ra Nimûneyî (lîteratur), Weşanê Enstîtuya Ziwananê ke Tirkîya de Ciwîyenê, Mêrdîn 2012
10) Perwerde de Tetbîqê Ziwanê Dayîke (meqaleyî), Tirkî ra açarnayiş: Roşan Lezgîn, Weşanê DÎSA, Diyarbekir 2013
11) Polîtîkayê Zafziwanîye û Plankerdişê Ziwanî (meqaleyî), Tirkî ra açarnayiş: Roşan Lezgîn, Weşanê DÎSA, Dîyarbekir 2013
12) Roger Lescot, Bi Kirdkî/Zazakî Memê Alan, Kurmancî ra tadayiş: Roşan Lezgîn & N. Celalî, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2014
13) Konseptê Hereketê Azadî, Tirkî ra tercumekerdişê Kurmancî û Zazakî: Roşan Lezgîn, Çapo yewin 2014; Çapo diyin 2015, Diyarbekir
14) Amadekar: Ferîdûn Bîrgul, Rêberê Bikarardişê Setê Gulgulînê Gedeyan, Kurmancî ra açarnayiş: Roşan Lezgîn, Weşanê DÎSA, Diyarbekir 2016
15) Îsmaîl Beşîkçî, Dewlet û Kurd (meqaleyî), Wergerandina ji Tirkî: Roşan Lezgîn, Weşanên Weqfa Îsmaîl Beşîkçî, Îstanbul, 2016
16) Îsmaîl Beşîkçî, Çawanîya Rejîmê û Kurd (meqaleyî), Wergerandina ji Tirkî: Roşan Lezgîn, Weşanên Weqfa Îsmaîl Beşîkçî, Îstanbul, 2016
17) Vera Trawma de Muqawemetê Tutan (cigeyrayiş), Tirkî ra tercume: Roşan Lezgîn, Weşanê DÎSA, Diyarbekir 2018
18) Nadîre Güntaş Aldatmaz, Xewn (roman), Wergerandina ji Zazakî: Roşan Lezgîn, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2019
19) Roşan Lezgîn, Serketina Kewan (hîkayeyî), Weşanxaneya Roşna, Diyarbekir, 2020
20) Mealê Kirdî, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2022
21) Încîl, Qismê Lûqa, Yeni Yaşam Yayınları, Îstanbul 2023
22) Arsenios Eznepidis, Semedê Şinasnayişê Bawerîya Ortodoksîye, 2013
BERNAMEGEH
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
