DEWRÊŞÊ EVDÎ DESTANI NE ANLATIR, ZOR TEMIR PAŞA KİMDİR, DEWRÊŞÊ EVDÎ NERELİDİR
BERNAMEGEH / Dewrêşê Evdî destanı bir Kürt destanıdır. Dengbej ve tarihçilerden edinilen bilgilere göre Dewrêşê Evdi 18.yy’da Urfan’ın ilçesi olan Viranşehir ve Şingal bölgeleri arasında yaşadığı söylenir. Osmanlı devleti ve bazı Arap kabilelerine karşı baş kaldırmış bir halk kahramanıdır.
Keleş Abdi Ağa’nın ölümünden sonra yerine oğlu Temır Bey geçti. Reisliğinin ilk döneminde devlet için yapmış olduğu hizmetlerden ötürü Mir-i Miran rütbesine sahip olmuştur. Milli Temir Paşa da 1780 yılında Kikan Kürtlerinin lideri olur. Milli Temir Paşa, Viranşehir ovasında milli ve êzidi aşiretlerinin askerlerinden oluşan bir ordu kurar ve Dewrêşê Evdi’yi de bu orduya komutan yapar.
Birinci bölümde; aşiretler ve yapısı, ilişkileri, töreler, yiğitler, yerel çatışmalar, coğrafya, göçerlik, olaylar, aşklar, yaşam tarzı anlatılır.
Destanın ikinci bölümünde konu; Dewrêşê Evdî ile Milan Reisi Zor Temir Paşanın kızı Edulê arasındaki âşk ve ağıt’tır.
Söylenenlere göre ; Milli Temir Paşa bir savaş sonrası soydaşı olan ezidi Evdi’ye savaştaki başarısı nedeniyle hareminin kapısını açar ve kız kardeşi ile evlendirme sözü verir. Bunu duyan Evdi bu teklife çok sevinir. Ama bazı işleri için evine dönmek zorunda olan Evdi, Mılli Temir Paşanın otağına döndüğünde bir düğün olduğunu görür. Bu düğünün Temir Paşanın bacısının düğünü olduğunu duyduğunda çok kızar ve bir daha Mılli Temir Paşanın olduğu meclise gelmeyeceğine dair yeminler eder.
Bir süre sonra, Evdi ile Temır Paşanın arasının bozulduğunu duyan Arap ve Osmanlı orduları Kikan aşiretine baskın yapmaya hazırlanırlar. Bunu duyan Temir Paşa bütün aşiretlerini toplayıp bu saldırıya karşı çıkacak olan komutana kızı Edule’yi vereceğini söyler. Ama kimse bu teklifi kabul etmez.
Teklifinin kabul görmediğini gören Temir Paşa, Evdi’ye haber salar. Temir paşaya kızgın olan Evdi bu teklifi kabul etmez ve elçiyi eli boş gönderir. Elçi dışarı çıkarken ,zaten Edule’ye aşık olan Dewrêş ile karşılaşır, durumu duyan Dewrêş teklifi kabul eder ve babasını ikna eder.
Obaya gelen Dewrêş, on iki süvarisini alıp düşman ordusuna karşı savaşır. Dewrêş ve adamları düşmanı bozguna uğratır ama kendisi de bu savaşta ölür.
Êzidi bir Kürt olan Dewrêşê Evdi ile müslüman bir Kürt olan Edule’nin aşk destanı Kürt halkı arasında çok iyi bilinen bir destandır. Dewrêş ile Edule’nin aşkı şarkılara konu olup ozanların dilinde dolaşmıştır. Ayrıca Dewrêşê Evdi üzerine farklı farklı şarkı ve destanlar da söylenip günümüze kadar ulaşmıştır.
