Lazlar, Güney Kafkas dillerinden Lazca konuşan ve Türkiye ve Gürcistan’ın Karadeniz kıyısındaki bölgelerinde yaşayan bir etnik gruptur.
Günümüzde Lazların toplam nüfusunun tahminleri en düşük 150.000 ve en yüksek 1 milyon arasında değişmektedir. Lazlar en yoğun olarak Türkiye’nin kuzeydoğusunda yaşamaktadır.
Asıl olarak Lazların ülkesi olan Lazistan’ı kapsayan Lazistan sancağı 1851 yılında ortaya çıktı ve sancak bu tarihte Trabzon Eyaleti’ne bağlıydı. Tarihsel olarak Gürcülerin yaşadığı bölge olan Klarceti’nin bir bölümü (Livana) de bu sancağın sınırlarına dahil edilmiştir. Osmanlı Devleti 1867 yılında eyaletten vilayet sistemine geçti ve 1869 yılında Trabzon Eyaleti’nin yerini Trabzon Vilayeti aldı.
Lazların konuştuğu Lazca, Gürcüce, Svanca ve Megrelce ile birlikte Güney Kafkas dil ailesini oluşturur. 2001’de yaklaşık 130.000-150.000 konuşanı ile Lazca UNESCO tarafından yok olma tehlikesi altındaki dil olarak sınıflandırılmıştır.
Lazca dört Kartvel dilinden biridir. Mingrelian ile birlikte, bu Kartvelian dil ailesinin Zan kolunu oluşturur. İki dili, bazı dilbilimcilerin kesin olmamakla birlikte, Megrelce ve Lazca’yı tek bir Zan dilinin lehçeleri veya bölgesel varyantları olarak adlandırdıkları görülür, bu görüş Sovyet döneminde resmi olarak kabul edilmişti ve bugün Gürcistan’da bu hala böyle kabul edilmiştir.
Bununla birlikte, genel olarak, Megrelce ve Lazca, hem konuşmacı topluluklarının uzun süredir devam eden ayrılığı (500 yıl) hem de karşılıklı anlaşılırlık eksikliği nedeniyle ayrı diller olarak kabul edilir.
17. yüzyıl gezgini Evliya Çelebi’nin yazdığı “Seyahat Defteri”nde geçen Lazca metinler, Lazcaya ilişkin bilinen en eski yazılı kayıtlardır. Latin harfleriyle yazılmış bilinen en eski Lazca kayıt, İspanyol filolog Lorenzo Hervás’ın 1787’de yazdığı Kelime Bilgisi, Çok Dillilik ve 150’den fazla dile giriş (1787) kitabında geçmektedir.
Kitapta Lazca sözlük listesi ve dilbilgisi notları yer almaktadır. Hervás, Lazca ile ilgili bilgileri Polonyalı bir Prens vasıtasıyla İstanbul’da yaşayan İtalyan şarkiyatçı E. Toderini’den toplamıştır.
Hervás, Lazcanın Ardeşen-Pazar diyalekti ve Arhavi-Fındıklı diyalekti olmak üzere iki diyalektini tespit etmiştir. Hervás, Lazca üzerine yazdığı bölümü “Lezgi Dili” olarak adlandırdığı için bu çalışmanın varlığı 2011 yılına kadar Lazca üzerine çalışan akademisyenlerce bilinmiyordu.
Lazca Erkek İsimleri ve Anlamları
En sevilen ve en çok kullanılan Lazca erkek isimleri arasında Evro, Tanura, Medi, Zifona ve Guroni yer almaktadır.
Akoni : Buralı
Tanura: Aydınlık
Aşena : Lazca’da bir isim
Dirvana : Gökçe güvercin
Ekana : Lazca’da bir isim
Jurte : İki ışık, ikinci ışık
İrday : Büyüsün
Lande : Akis, yansıma
Medi : Umut
Orena : Meydan
Şineri : Saygın
Ağani: Yeni
Tanas: Işıldasın
Arte: Tekışık
Gubaz: Lazkralı
Barnuk: Lazkralı
Barva: Fırtına
Kiana: (e) (k) Dünya
Mzuğa (e) (k) Deniz
İrden: Büyüyen
Zifona: Fırtına, rüzgar
Taneri: Aydınlanmış
Evro: ….
İrden: …
Mukhala: …
Tanora: Şafak
Evro: Kıble rüzgarı
Guroni: Yürekli, cesur
İrden: Büyüyor
Lande: Akis, yansıma
Mapa: Kral
Nogure: İdeal, hedef
Opodrace: Sevgili, kıymetli, biricik
Tanura: Aydınlık
Nena: ses, seda, dil, lisan. (kız ve erkek için kullanılabilir)
