Nikos Sampson (1935-2001), Kıbrıslı bir gazeteci, gerilla savaşçısı ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin 1974 yılında kısa süreliğine başkanlığını yapmış bir siyasetçidir.
Nikos Sampson, özellikle Kıbrıs’taki darbe ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ile ilişkili rolüyle bilinir.
Yaşamı boyunca, Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanmasını savunan ve bu uğurda mücadele eden bir figür olarak öne çıkmıştır.
Nikos Sampson, 16 Aralık 1935’te Lefkoşa’da doğdu.
Genç yaşlarda gazetecilik kariyerine başladı ve özellikle Kıbrıs’taki siyasi ve askeri gelişmelerle ilgili makaleleriyle tanındı.
Daha sonra EOKA (Kıbrıs Mücadelesi Ulusal Örgütü) isimli silahlı örgüte katılarak adadaki İngiliz sömürge yönetimine karşı silahlı mücadeleye girişti.
1950’lerde Kıbrıs, İngiliz yönetimi altındayken Kıbrıslı Rumlar arasında adanın Yunanistan’a bağlanması için güçlü bir hareket başlamıştı.
Bu harekete “Enosis” denir ve Nikos Sampson da bu hedef doğrultusunda faaliyet gösteren EOKA örgütünde yer aldı.
EOKA, Kıbrıs’ta İngilizlere karşı gerilla savaşına girişmişti ve Sampson bu dönemde aktif bir savaşçıydı.
Gerilla faaliyetleri sırasında Sampson, birçok İngiliz askerini ve Kıbrıslı Türk’ü öldürdü ve örgütün önemli isimlerinden biri haline geldi.
Bu süreçte Sampson, örgütte “Akovos” takma adını kullandı ve özellikle şehir gerillacılığı operasyonlarında öne çıktı.
Kıbrıslı Türklerle olan ilişkileri de bu dönemde son derece gergin ve düşmanca bir hal aldı.
Sampson, Kıbrıslı Türkler üzerinde de baskı kurma girişimlerinde bulundu, bu da onu Türk toplumunun gözünde bir düşman figür haline getirdi.
Gerilla faaliyetlerinin ardından Sampson, gazeteciliğe geri döndü ve “Mach” adlı bir gazete kurdu.
Bu gazetede Kıbrıs’taki siyasi durum hakkında yazılar yayımladı ve EOKA’nın görüşlerini destekleyen bir çizgi izledi. Kıbrıs sorunu ile ilgili olarak, Enosis’i (adanın Yunanistan’a bağlanması) savunan sert milliyetçi bir tavrı vardı.
Yazıları ve gazetesi, adada Rum milliyetçiliğinin sesi olarak kabul ediliyordu.
1974 Darbesi ve Kıbrıs Cumhurbaşkanlığı
1974 yılında Kıbrıs’ta büyük bir siyasi kriz patlak verdi.
O dönemin Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios, Türkiye ve Yunanistan’ın da garantör olduğu bir anayasa çerçevesinde Kıbrıs’ın bağımsız bir devlet olarak kalmasını savunuyordu.
Ancak Makarios’un bu tavrı, Enosis yanlısı bazı kesimler tarafından eleştirildi ve Yunanistan’daki askeri cunta Kıbrıs’ta bir darbe düzenlemeye karar verdi.
15 Temmuz 1974’te, Yunanistan’daki cunta tarafından desteklenen Kıbrıs Ulusal Muhafızları, Makarios’a karşı bir darbe gerçekleştirdi.
Bu darbenin hemen ardından Nikos Sampson, cumhurbaşkanlığına getirildi. Sampson’un görevi, Yunanistan’ın adayı ilhak etmesine zemin hazırlamaktı.
Ancak bu darbe ve Sampson’un başkanlığı, kısa sürede büyük bir krize neden oldu.
1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ve İstifası
Darbenin ardından, Türkiye, Kıbrıs’ta Türk toplumunun güvenliğini tehlikede gördüğünü belirterek, 20 Temmuz 1974’te Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlattı.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin adaya müdahalesi, Nikos Sampson’un iktidarını sona erdiren önemli bir faktör oldu.
Türkiye’nin askeri müdahalesiyle birlikte Sampson, 23 Temmuz 1974’te görevinden istifa etmek zorunda kaldı.
Kıbrıs, bu tarihten itibaren adanın kuzeyinde bir Türk yönetimi ve güneyinde bir Rum yönetimi olmak üzere fiili olarak ikiye bölündü.
Sonraki Yılları ve Yargılanması
Sampson, 1974’teki darbeden ve başkanlık döneminden sonra Yunanistan’a kaçtı.
Ancak Kıbrıs’a döndükten sonra vatana ihanet suçlamasıyla yargılandı.
1976 yılında mahkûm edilerek ömür boyu hapse mahkûm edildi.
Ancak birkaç yıl sonra serbest bırakıldı ve geri kalan yaşamını sessiz bir şekilde geçirdi.
2001 yılında Paris’te tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.
Nikos Sampson, Kıbrıs tarihindeki en tartışmalı figürlerden biridir.
Kıbrıs Rum toplumu içinde, özellikle milliyetçi kesimler tarafından Enosis idealine hizmet eden bir kahraman olarak görülmüştür.
Ancak onun, adadaki darbe sırasında oynadığı rol ve Kıbrıs’ın bölünmesine yol açan olaylardaki sorumluluğu, tarihsel olarak büyük tartışmalara yol açmıştır.
Kıbrıslı Türkler açısından Sampson, özellikle EOKA dönemi faaliyetleri ve 1974’teki darbedeki rolü nedeniyle olumsuz bir figürdür.
EOKA’nın düzenlediği saldırılarda birçok Kıbrıslı Türk yaşamını yitirmiş, Sampson’un milliyetçi tutumu adadaki Türk-Rum ilişkilerini kalıcı olarak etkilemiştir.
Onun cumhurbaşkanlığı, Kıbrıs’ın 1974’te ikiye bölünmesine zemin hazırlayan bir sürecin parçası olarak değerlendirilmektedir.
Nikos Sampson’un kısa süren siyasi kariyeri ve EOKA’daki geçmişi, Kıbrıs tarihinin en karanlık ve karmaşık dönemleriyle iç içe geçmiştir.
Özellikle adanın bölünmesine yol açan olaylar zincirindeki rolü nedeniyle hem Kıbrıs Rum toplumu içinde hem de uluslararası alanda tartışmalı bir figür olarak anılmaktadır.
