SEYÎTXANÊ KERR KİMDİR? AĞRI İSYANINDAKİ ROLÜ NEDİR?
Aslen Muşlu olan Seyîtxanê Kerr, Seyîtxanê ûsivê seydo olarak yörede bilinir. Ama ailece Erzurum’un Karayazı ilçesine bazı nedenlerden göç etmişlerdir. Seyitxan, Seyîdî aşiretine mensup namlı bir Kürt kahramanıdır. Kulakları iyi duymadığı için kendisine Seyitxanê Kerr (Sağır Seyithan) denmiştir. Ağrı Kürt Ulusal Harekatında ve Şêx Said harekatında’da yer almış namlı bir savaşçıdır.
Seyîtxanê Kerr, hareketin yenilgisi üzerine, Suriye’ye geçmek zorunda kalır. Ağrı savaşının başlaması üzerine, arkadaşlarıyla birlikte, Ağrı’ya gidip en ön saflarda savaşa katılır. Bu savaşta çok büyük kahramanlıklar göstererek Dengbejlerin dilinde ölümsüzleşmiştir. Oda bilgi, beceri ve kahramanlığıyla, tıpkı, Şêx Zahar, Ferzende, Reşoyê Sılo gibi, Kürt halkı içinde gerçek bir efsane olur ve adı günümüze kadar dilden dile ulaşır.
Ağrı yenilgisinden sonra emrindeki savaşçılarla birlikte, Türkiye ile iran sınırlarındaki dağlara çekilerek 1932 yılının sonbaharına kadar, iki devletle sürekli savaş içinde oldu. 1932 yılında, Kevirê Şamîya mıntıkasında Türk ordusuyla girdiği son savaşta, tüm arkadaşlarıyla birlikte şehit oldu. Bu savaşta 400 adamıyla Elican’ın yanında durur.
Seyîtxanê Kerr üzerine yakılmış çok sayıda ağıt bulunmaktadır. Bunlardan birini, örnek alarak sizlere sunmak istiyorum. Bu şarkıda, Seyîtxan ve arkadaşlarından Elîcan ve Feyzo’nun yaptığı kahramanlıklar ile bazı Kürtlerin ihanetlerinden bahs ediliyor. Her mücadele nasıl kahramanlıklar içeriyorsa bir o kadar da ihanetler içerir. Kürtlerin tarihsel tradejidiside en yakınları tarafından ihanete uğramalarıdır.
Savaşın bir çok boyutunu anlatan ağıt şöyledir:
Ah anam, bir savaş açıldı başımıza
Muş dağında, dağın yamacında
Mihemed Reşit’in babası
Kekê Melik’in tüfeği tüfeği gümüşten ve altındandır
Elican haykırdı: ‘Seyitxan’ dedi
‘hele şu feyzo’ya bak
Eba Muslim arslanı gibi düşmüş öne
Salavat getiriyor peygambere
Piyade ve süvarilerin yakarışları yükseliyor Arş-ı Ekber ‘e
Ah bana, eyvah bana
Şu dünya dünyada sağ durdukça
Mıhemed Reşid’in babasının gamı
Yatıp duracak içimde
Bir savaşa tutuştuk bostankale’de
Sopsoğuk Muş dağında
Hain Xulusi Muş’a gitti, kaymakama
‘bana üç yüz latini
Dört yüz de intibati asker ver’
Seyitxan’ı takibe çıkacağım
Alıp getireceğim sana onu’
Sana üç yüz latini
Dört yüz inzibati adam
Veremem’ dedi kaymakam
Yaman adamdır Ûsıvê Seydo’ giller
Kırıp geçerler bizleri
Sonra ne derim kolorduya
Seyitxan Elican’a döndü:
‘Vurun Elican, vurun
Rom’a iltifat etmeyin
Yüzbaşıların, binbaşıların kafasını vurun
Onlara asla aman vermeyin’
Ah aban, eyvah bana
Şu dünyada sağ durdukça
Mıhemed Reşid’in babasının gamı
Yatıp duracak içimde.
