KOMMAGENE KRALLIĞI

KOMMAGENE KRALLIĞI TARİHİ

Kommagene, erken Hellenistik Dönem’de Seleukos (Syria) Krallığı’nın sınırları içindeydi ve Seleukos krallarınca tayin edilen valiler tarafından yönetiliyordu. Bu valilerden sonuncusu Ptolemaios’tu ve o, İÖ 162 (ya da 163) yılında Kommagene’de isyan etti. Kendisini “kral” ilan ederek Kommagene Krallığı’nı kurdu. Böylece Kommagene, zor siyasi koşulların yaşandığı Hellenistik Dönem’in sonraki yıllarında (takriben 135 yıl) bağımsız ya da bağımlı bir krallık olarak siyasal varlığını korumaya çalıştı.

Kommagene’nin (Adıyaman) Roma hâkimiyeti dönemi öncesinin tarihine dair bize kadar ulaşmış bulunan yazılı kaynak bilgisi yok denecek kadar azdır. Mevcut olan bu bilgilere göre ise Kommagene, İÖ 162 yılına kadar bağımsız bir krallık değildi. Önce Perslerin, sonra İskender İmparatorluğu’nun ve nihayet Seleukos Krallığı’nın bir parçası olmuştu. Seleukoslar Dönemi’nde (İÖ 306-162) Kommagene’ye tayin edilmiş olan yöneticiler, Yunan ya da Makedon kökenliydi.

Euphrates Irmağı üzerinde stratejik bir öneme sahip bulunan Kommagene, İÖ 163 (ya da 162) yılında Seleukos Krallığı’nın Kommagene’deki valisi Ptolemaios tarafından bağımsız bir krallık haline getirildi ve Kommagene, Hellenistik dönem boyunca Ptolemaios ve onun neslinden dört kral (Samos, I. Mithridates, I. Antiokhos, II. Mithridates) tarafından yönetildi.

Kommagene Uygarlığının Keşfi

Kommagene Uygarlığı’nın ortaya çıkışı bir tesadüftür. Osmanlı İmparatorluğu Toros ordularında görevli Alman subay Helmut Von Moltke’nin 1838 yılındaki bir görev gezisi sırasında devasa heykelleri görmesi ve bu keşfin Prusya kraliyet ailesine bildirmesi üzerine olay Almanya’da yankı buldu. 2150 metre yükseklikteki bu heykellerin sırrını çözmek için ilk keşif gezisi 1882 yılında Otto Puchstein ve Karl Sester tarafından yapılır. Sistemli arkeolojik kazılar 1938 yılından sonra başlar. Kommagene Uygarlığı’nın gerçek anlamda ortaya çıkması ömrünü bu işe adayan Alman Karl Dörner ile Amerikalı Theresa Goel ‘in fedakarane çalışmaları ile mümkün olmuştur. Theresa Goel’ın vasiyeti üzerine öldükten sonra cesedi yakılarak klleri Nemrut Dağı, Anıt mezarı üzerine serpildi.

1838 yılından itibaren başlayan kazılar aralıklarla 1985 yılına kadar devam etti. 1953 yılında bu uygarlıkla ilgili çok sayıda kitabe ve eser ortaya çıkarıldı. Bu eserler içinde taşınabilenler civar illerin müzelerinde muhafaza altına alındı. Bugün Gaziantep müzesinde Kommagene uygarlığına ait birçok eser sergilenmektedir.

Büyük İskender’in meşhur Doğu’yu işgal ve istila talanından sonra bölge Seleukidler´in egemenliğinde kaldı. İskender’in meşhur Makedonya İmparatorluğu çöktükten sonra iktidar Diadokiler diye bilinen generalleri ve ardılları tarafından paylaşıldı. MÖ 290-MÖ 163 yılları arasında bölgenin, Makedonların bu bölgedeki ardılları olan Seleukidlere bağlı bir eyalet olduklarını görürüz. General Seleukos´da İskender’in Diadokilerinden, yani generallerinden biriydi. Kommagene Krallığı’nın MÖ yaklaşık 163’de, çökmekte olan Seleukos (Seleukid) İmparatorluğu’ndan ayrılarak bağımsız bir devlet olduğunu tarih baba kaydeder.

Kommagene Krallığı

Yunanca “Genler Topluluğu” anlamına gelen Kommagene, adına uygun olarak, Grek ve Pers U ygarlıklarının inanç, kültür ve geleneklerinin bütünleştiği güçlü bir krallıktır.

Kommagene, bugünkü Adıyaman, Maraş ve Gaziantep illerini kapsayan ve Antitoroslar ile Fırat nehri arasında kalan bölgenin antik ismidir. Bölge, en eski çağlardan başlayarak yerleşime uğramış, Hitit ve Asur egemenliklerini yaşamıştır.

Kommagene’deki Asur egemenliğinin İ.Ö. 7. yüzyılda bitiminden İ.Ö. 1. yüzyıl ortalarına gelinceye kadar karanlık bir dönem vardır. Bu devirden şimdiye kadar hiçbir yazılı belge ele geçmemiştir. Hellenistik devirde ortaya çıkan Kommagene Krallığı döneminde ise, ilk kez Kral I. Antiokhos ile yazılı kültüre tekrar geçilmiştir. Ancak bu, Kral’ ın tümüyle kendi k iş iliğ i etrafında yoğunlaştırdığı bir saray dili ve kült propagandası şeklinde kendini göstermiş, halkın etnik ve kültürel yapısı yine karanlık içinde kalmıştır. Halkın dili kuşkusuz Yunanca değildi; okuma-yazması ise – hangi dilde olursa olsun – kesinlikle yoktu; çünkü Hellenistik devirden bu bölgeden şimdiye kadar, doğrudan halktan gelen herhangi yazılı bir belge tanınmamaktadır.

Kommagene’nin etrafının çeviren Parth ve Roma gibi büyük devletler yüzünden yerel bir krallığın ötesine geçememiştir. Kommagene Krallığı kökenlerini aldığı Hellenistik özelliklerini korurken bir taraftan Parth diğer
taraftan Roma etkisi altında kalmıştır.

MÖ 11/10. yy da Kummuh Krallığı kuruluyor. MÖ 866 da bir Asur Övgü listesinde ilk defa Kummuh adı geçiyor ve bu Ashur Nasirpal (882-859) dönemine denk gelmektedir. MÖ 708 de Asur, Kummuh u fetheder. MÖ 607 de II. Nebukadnezar ’ın seferinden sonra Kommagene de Babil egemenliği baslar. MÖ 539 da Kommagene de Pers Hegemonyası başlar. MÖ 336-323 Büyük İskender bölgeye hakim olur. MÖ 312 Selekos idaresinin Kommagene de resmi egemenliği başlar. MÖ 163 Kommagene’ deki Selekos Valisi Ptolemaios’un Selekos yönetiminden ayrılması, Orontes ailesinin Kommagene Krallığını olusturması ile yeni bir dönem başlar.

MÖ 130-100 Kral II. Samos, MÖ 100- 69 Kral I. Mithridates Kallinikos, ve MÖ 86-66/5 Kommagene Ermeni Kralı I. Tigranes’e bağımlı hale gelir . MÖ 69-36 Kral I. Antiokhos Theos donemi başlar. MÖ 64 Romalı Komutan Pompeius, Kommagene Krallığının egemenliğini genişletir. Zeugma Krallığının bir parçası haline gelir. Daha sonra, MÖ 38 Marcus Antoninus Samosata’yı kuşatır. MÖ 36-20 Kral II. Mithridates dönemi başlar.

MÖ 31 Actium savaşında Kommagene, Marcus Antonius’a destek verir, Anonius’un yenilgisi Zeugma’nın kaybıyla sonuçlanır . MÖ 29 İç çekişmeler sonucunda Kralın erkek kardeşi II. Antiokhos Roma’da öldürülür. MÖ 20-12 Kral III. Mithridates ve MÖ 12- MS 17 Kral III. Antiokhos dönemi başlar. MS 17 Roma İmparatorunun emri üzerine Germanicus Kommageneyi işgal eder. MS 38-41 Caligula ve ardından Claudius, Kommagene tahtını IV. Antiokhos’a geri verirler.

MS 72-73 Kommagene Savaşı sonunda kırallık kesin olarak Romalıların eline geçer ve Kommagene, Roma’nın Syria eyaletine dahil olur. MS 1.-3. yy Samosata’da ve Zeugma’da iki farklı lejyonun kuruluşu, XVI Flavia Firma ve IV Scythica olarak ikiye ayrılır. MS 120-180 Samosata’lı ünlü hiciv yazarı Lukianos donemi, MS 2. yy Doliche’deki Jüpiter Dolichenus kültü bütün Roma Dünyasına yayılır. MS 253-256 Büyük Kral I. Şapur yönetimindeki Perslerin Baskını ile Zeugma, Doliche ve Samosata kentlerinin yağmalanır. MS 72’de Roma İmparatoru Vespasian krallığı ilga ederek yani ortadan kaldırarak, bu krallığın topraklarını „Suriye“ eyaletine bağlar.

Kommagene son olarak IV. Antiochus  döneminde bağımsız kalır. Ancak İ.S. 72’de Romalıların Kommagene’yi istila etmesiyle 200 yıl süren krallığın bağımsızlığı tamamen sona erer. Bu tarihten sonra Kommagene toprakları
Suriye’nin parçası olarak tarihteki yerini almıştır.

Kaynaklar:

-Serdal Akyurt, Nemrut Dağı Heykelleriü 2015

-Prof. Dr. Sencer Şahin, Kommagene Ülkesi ve Tanrılar Tahtı Nemrut Dağı.

-Kevser Taşdöner Özcan, Hellenistik Dönemin Küçük Bir Krallığı: Kommagene.

Bernamegeh Türkçe

UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!

AYRICA BAKIN

Yağız Kaya Kimdir Hayatı

Müzisyen Yağız Kaya, 1976 senesinde Sivas ilinin Divriği ilçesinde dünyaya geldi. Yağız Kaya, müzik piyasasında …

error: LÜTFEN KOPYALAMAYIN OKUYUN!