Leyla Zana, 3 Mayıs 1961 tarihinde Diyarbakır’ın Silvan ilçesinde hayata merhaba dedi. Zana ilkokul’un birinci sınıfını tamamlayamadan okuldan ayrılmak zorunda kaldı.
1975 yılında 14 yaşlarında iken, kendisinden 21 yaş büyük kuzeni Mehdi Zana ile hayatını birleştirdi. 12 Eylül 1980’de Diyarbakır Belediye Başkanı olan Mehdi Zana gözaltına alınıp tutuklandı ve 10 yıl hapse mahkum edildi. Leyla Zana eşi hapisteyken okuma-yazma öğrendi. Sonrasında ilkokulu, ortaokulu ve liseyi dışarıdan tamamladı.
1987 senesinde İnsan Hakları Derneği Diyarbakır şubesi’nin kurucuları arasında yer aldı. 1988’de Yeni Ülke gazetesinde gazeteci olarak çalıştı.
1991 Türkiye genel seçimleri’nde, Sosyal Demokrat Halkçı Parti listesinden Diyarbakır milletvekili olarak TBMM’ye girdi. 6 Kasım 1991’de, TBMM 19. Yasama devri için yapılan yemin töreninde, Türkçe başladığı yemini Kürtçe “Bu yemini Türk ve Kürt halklarının kardeşliği adına ediyorum” demesi sebebiyle meclis salonunda büyük bir tepkiyle karşılaştı.
2 Mart 1994’te, ABD’de yaptığı bir konuşma yüzünden, TBMM Genel Kurulu’ndaki oylamada, Orhan Doğan, Hatip Dicle, Ahmet Türk, Sırrı Sakık ve Mahmut Alınak’la beraber milletvekilliği dokunulmazlığı kaldırıldı. Ertesi gün dokunulmazlıkları kaldırılmış olan öteki 5 milletvekiliyle beraber gözaltına alındı.
17 Mart 1994’te, Hatip Dicle, Selim Sadak ve Orhan Doğan ile birlikte tutuklanarak cezaevine gönderildi. 8 Aralık 1994’te yasadışı örgüt üyeliği iddiasıyla 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Hapishaneden yazdığı mektuplar önce bir gazetede yayımlandı, daha sonrasında kitap haline getirildi.
1995 yılında Zana’ya Sakharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü verildi. AİHM kararları doğrultusunda tekrar yargılanan Zana ve arkadaşları, on beşer senelik hapis cezaları olduğu gibi onaylanarak cezaevinde kaldılar.
Zana, 8 Haziran 2004’te Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi’nden serbest bırakıldı.
2007 yılında Diyarbakır’daki Newroz etkinliğinde söylediği, “Kürtlerin 3 lideri var. Bu üç lidere minnet borçluyuz” sözleri nedeniyle Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi heyeti, Zana’yı Terörle Mücadele Kanunu’nun “Terör örgütünün propagandasını yapmak” suçunu kapsayan 7. maddesi uyarınca 2 yıl hapis cezasına çarptırdı.
Leyla Zana, Orhan Doğan ile birlikte Demokratik Toplum Hareketi’nin kurucuları arasında yer aldı. Demokratik Toplum Hareketi, dönemin Başbakan’ı Recep Tayyip Erdoğan’ın Diyarbakır’da söylediği “Kürt sorunu benim de sorunumdur” sözlerini de hatırlatarak, PKK’ye ateşkes çağrısında bulundu.
Zana’nın Meclis zemininde yeniden siyasete dönüşü ise 2011 yılında oldu. BDP’nin desteklediği bağımsız adaylar ile birlikte Meclis’e girdi. 12 Haziran 2011 genel seçimlerinde Diyarbakır milletvekili seçildi.
Başlayan çözüm süreci ile birlikte Barış ve Demokrasi Partisi milletvekillerinden oluşturulan heyetin İmralı Adası’nda Abdullah Öcalan ile görüşmelerinin önü açıldı. Zana, 2013 yılının Ocak ayında Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesud Barzani ile Abdullah Öcalan arasında temas trafiğini de yürütmek üzere İmralı heyetine dahil oldu.
Sırrı Süreyya Önder ile birlikte İmralı’ya giden Zana, Öcalan’ın mesajını Barzani’ye iletti, Barzani’nin mesajını da Öcalan’a. Bu kapsamda Zana ve Önder Kandil’de KCK yöneticileri ile ve bölgedeki diğer Kürt gruplarla da görüşmeler yaptılar.
Leyla Zana, 1 Kasım 2015 tarihindeki seçimlerin ardından 17 Kasım’da TBMM Genel Kurulu’nda yapılan yemin töreninde “Türk milleti” yerine “Türkiye milleti” dedi. Bunun üzerine geçici Başkan Deniz Baykal yemini geçersiz saydı. Tekrar yemin etmesi çağrısına uymayan Zana, yemin etmediği için yasama çalışmalarına katılamadı. Hakkında devamsızlık çizelgesi tutulan Zana için devamsızlık gerekçesiyle milletvekilliğinin düşürülmesi amacıyla komisyon süreci başlatıldı. Anayasa Karma Komisyonu’nun kararı da devamsızlık nedeniyle düşürme yönünde olmuştu.
Meclis Genel Kurulu’ndaki oylamaya 324 milletvekili katıldı. Elektronik oylamanın sonunda Zana’nın milletvekilliği 302 kabul oyuyla düşürüldü.
Zana ile birlikte, vekilliği düşen HDP’li sayısı 6 oldu. HDP Eş Genel Başkanı Figen Yüksekdağ, Nursel Aydoğan, Faysal Sarıyıldız, Tuğba Hezer Öztürk, Besime Konca vekilliği düşürülen isimler oldu.
Ödülleri:
• Sakharov Ödülü
• Rafto Ödülü
• Bruno-Kreisky-Preis Ödülü
• 1995 Aachener Friedenspreis Ödülü
• Paris Şehri Gümüş Madalyası
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
